فصل هفدهم، بخش ۵۳: نشستهاي تودهاي
چند دهه طول کشید تا دریابیم مخالفت با هدف اعلام شدهی یک نشست تودهای عین هرچ و مرج است و نه عین دموکراسی. طبق قانون عرفی پارلمان، رئیس جلسه وظیقه دارد هر فردی را که در یک نشست تودهای علیه هدف اعلام شدهی آن نشست صحبت کند، و به اخطارهای رئیس هم توجهی نشان ندهد، از جلسه اخراچ کند و اگر بیرون نرفت برای بیرون کردنش از نیروی انتظامی کمک بخواهد.
طبق قانون عرفی پارلمان اعضای یک نشست تودهای به نامزدهایی رأی میدهند که از سوی میزبان معرفی میشوند. در حالیکه در نشستهای تودهای ما مسنترین فرد به عنوان رئیس جلسه انتخاب میشود که ممکن است با برنامههای گروه برگزار کننده نشست هیچ آشنایی نداشته باشد در نتیجه تمام برنامههای میزبان را به هم بریزد.
بخش مربوط به «نشستهای تودهای» که ترجمهی آن در ادامه تقدیم میشود پر از چنین نکاتی است که آشنایی و رعایت آنها به ارتقای فرهنگ اجتماعی ما مدد خواهد رساند. ترجمه این بخش از ویرایش دهم کتاب دستورنامه رابرت در ادامه تقدیم شده است. خاطر نشان میکند به زودی ویرایش یازدهم این کتاب که مسائل مستحدثه و جدید نیز در آن گنجانده شده است به صورت کتاب تقدیم علاقمندان خواهد شد. متن کامل پیدیافی فصل هفدهم کتاب نیز اینجا در دسترس است.
§ 53 - نشستهاي تودهاي
خصوصيات متمايز يك نشست تودهاي
يك نشست تودهاي، آنگونه كه در قانون پارلمان درك ميشود، نشست يك گروه سازمان نيافته است، كه در اعلاميه فراخوان آن كه به صورت همگاني يا گزينشي پخش ميكنند، اعلان ميشود كه:
● به خاطر اقدام مناسب در خصوص يك مشكل مشخص يا در جهت يك هدف مشخص اعلام شده از سوي حاميان نشست فراخوان شده، و
● به روي تمام كساني كه در مشكل يا هدف اعلام شده ذينفع هستند (يا به روي بخشهاي خاصي از مردم كه چنين منافعي دارند) باز است.
تا حدي كه اشخاصِ در زمرهء مدعوان به وضوح قابل تعريف باشند- به طور مثال، به عنوان رأي دهندگان ثبتنام كرده يك حزب سياسي مشخص، يا ساكنان يك منطقه خاص- فقط چنين اشخاصي در نشست حق طرح پيشنهاد، صحبت و رأي خواهند داشت، و اگر حاميان اينطور صلاح بدانند، ديگران پذيرفته نيستند. در هر صورت، يك نشست تودهاي بر اساس اين درك فراخوان ميشود- و كساني كه در آن شركت كنند پذيرفته خواهند شد- كه حاميان (كساني كه سالن را اجاره كردهاند و هزينههاي برگزاري نشست را ميپردازند) حق دارند برنامهها را به موضوع كلي كه اعلام كردهاند محدود كنند؛ اما كل مجمع (كه از اشخاصي تشكيل شده كه كمك آنان مورد انتظار حاميان است) حق دارد اقدامي را كه بايد براي تحقق هدف اعلام شده صورت پذيرد، تعيين كند. با توجه به اين محدود شدن حق حضور- يا، دستكم، شركت- به اشخاصي كه به طور كلي طرفدار هدف اعلام شدهي نشست هستند، يك نشست تودهاي با نشستي از نوع «نشست شهري»، يك سخنگاه همگاني، با «محفل بحث و گفتگو»، يا يك دادرسي علني كه توسط حكومت برگزار ميشود، متفاوت است.
سازماندهي يك نشست تودهاي
فراخوان نشست. اعلاميه فراخوان نشست تودهاي بايد تاريخ، ساعت، و مكان نشست، هدف آن، و - اگر عملي باشد- مدعوان را مشخص كند. نيز ميتواند حاميان را نيز معرفي نمايد. بسته به بودجه در اختيار و افرادي كه قرار است فراخوان به دستشان برسد، ميتوان از طريق مؤثرترين وسايل در دسترس، از جمله روزنامه، راديو، تلويزيون، وبگاه، آگهي يا اع لاميه و از اين قبيل فراخوان را منتشر كرد.
تدارك. در حاليكه يك نشست تودهاي بايد به نحوي برگزار شود تا، همانطور كه در بالا توضيح داده شد، به مجمع آن نقش مناسبي در تعيين نتايج نشست بدهد، در همان حال، مقداري برنامهريزي از سوي برگزار كنندگان نشست براي پيشگيري از خطر شكست نشست معقول است.
پيش از برگزاري نشست برگزاركنندگان بايد بر سر نكات زير توافق كنند:
● چه كسي را براي رياست جلسه مناسب ميدانند.
● چه كسي بايد جلسه را به دستور دعوت كند و رئيس مورد نظرشان را پيشنهاد دهد.
● چه كسي بايد از سوي چه كسي به عنوان نامزد منشي جلسه معرفي شود.
● چه قواعدي، اگر باشد، براي تصويب پيشنهاد خواهد شد، و
● چه كسي نطق افتتاحيه را براي توضيح هدف نشست ايراد خواهد كرد.
(براي جزئيات بيشتر به ادامه اين نوشته مراجعه كنيد).
فرد انتخاب شده براي رياست جلسه بايد اداره نشست را بلد باشد و هدف نشست را نيز بشناسد، و اگر شخصاً با حاضران در نشست آشنا باشد يك امتياز محسوب ميشود. متناسب با شرايط، داشتن يك مجموعه قطعنامه از پيش آماده شده براي تصويب در نشست سياست خوبي خواهد بود. اين تدارك بايد ديده شده باشد كه در صورت پر شدن وقت حاضران در نشست، قطعنامهها به يك كميته ارجاع شوند- يا كميتهاي براي تهيه پيشنويس آنها سازمان يابد.
«عضويت» در نشست تودهاي. در يك نشست تودهاي «عضويت» مركب از تمام اشخاصِ در زمره مدعوان است كه حضور مييابند. اگر در فراخوان شرطي تعيين نشده باشد، هر شركتكنندهاي به عنوان عضو تلقي ميشود و حقوقي مشابه اعضاء در ساير مجامع دارد- ارايه پيشنهاد، صحبت در مذاكرات، و دادن رأي. اگر فراخوان فقط گروه خاصي از اشخاص را دعوت كرده باشد و هنگام ورود تلاش خاصي براي وارسي شركتكنندگان صورت نگيرد، تمام حضار به عنوان افراد واجد صلاحتيت عضويت تلقي ميشوند، مگر آنكه هويت خلاف وي شناسايي شود. اگر فقط مدعوان پذيرفته شوند، هر فردي كه قانوناً پذيرفته شد حقوق يك عضو را دارد، و وقتي معلوم شود كه فريبكارانه وارد شده است ميتوان از وي خواست آنجا را ترك كند.
قواعد در نشست تودهاي. نشستهاي تودهاي بدون تصويب قواعد رسمي، غالباً بر مبناي اين فرض عمل ميكنند كه نشت طبق قانون عرفي پارلمان برگزار ميشود- يا اينكه هر اختلاف نظر در مورد مسائل رويهاي ميتواند با استناد به يك راهنماي پارلماني معروف به عنوان مرجع قانعكننده حل شود (نگا ك: صص 3، 16). با اين همه، با توجه به خصوصيت احتمالي مجمع، تصويب يك مرجمع پارلماني استاندارد، كه ميتواند با پيشنهاد يك عضو و تصويب اكثريت، با برنامهريزي قبلي حاميان، بلافاصله پس از انتخاب منشي، تعيين شود، عاقلانه خواهد بود (به ادامه بنگريد). در نشست تودهاي قواعد ديگر به ندرت لازم ميشوند مگر آنكه اين تمايل وجود داشته باشد كه قواعد كلي، مانند قواعد مربوط به مدت و تعداد نطقها، تعديل شوند (صص.77-375). اگر چنين تعديلي مطلوب باشد، مجمع ميتواند هنگام تعيين مرجمع پارلماني، يا بعداً يك قاعده جاري شامل مقررات دلخواه نيز تصويب كند. رأي مورد نياز براي تصويب، يا تعليق قواعد جاري يك نشست تودهاي(يا يك سلسله از نشستهاي تودهاي)، مشابه رأي مورد نياز يك كنوانسيون است كه در صفحههاي 600 تا 602 توصيف شده است.
در هر صورت، بدون تصويب در يك نشست تودهاي و صرفنظر از اينكه نشست چه قواعدي را به تصويب ميرساند، شرايط فراخوان، كه هدف نشست و مدعوان براي حضور در آن را تعيين ميكند، قدرتي همانند قدرت آئيننامه در انجمنهاي سازمانيافته دارد، به اين معنا كه اين شرايط موضوع تحت بررسي را تعيين ميكنند كه در چارچوب آن پيشنهادها و قطعنامهها در دستور خواهند بود، و مشخص ميسازند كه چه كساني حق دارند به عنوان عضو در نشست شركت كنند (نيز بنگريد به ص. 32-531). اين وضعيت، همانطور كه در بند نخست اين بخش گفته شد، ناشي از حقوق حاميان نشست است.
هر فردي در يك نشست تودهاي كه، پس از دادن تذكر به او، آشكار تلاش كند تا نشست را به سوي مقاصدي جداي از آنچه كه در فراخوان بيان شده هدايت كند، يا هر كس به هر نحوي بكوشد در روند كارهاي نشست اختلال به وجود آورد، به نحو مذكور در 61 در معرض تنبيه انضباطي قرار ميگيرد.
افتتاح نشست، انتخاب مسؤلان. به طور كلي يك رئيس و يك منشي تنها مسؤلاني هستند كه يك نشست تودهاي به آنان نياز دارد. انتخاب آنان به محض دعوت جلسه به دستور صورت ميپذيرد، و يك روش مناسب انتخاب آنان رأي شفاهي است. به نحو مذكور در 46، طبق اين روش نخستين فردي كه نامزد شده باشد اول از همه به رأي گذاشته ميشود. به خاطر انتخاب اشخاص با صلاحيت، منطقي است كه نام انتخاب شده از سوي حاميان براي هر سمت در صدر كانديداها قرار بگيرد. مجمع ميتواند نامزدهاي اضافي معرفي كند و هر كس را كه دوست دارد برگزيند، اما به جز در شرايط غيرعادي محتمل است كه مسؤلان پيشنهادي حاميان نشست رأي بياورند.
هرچند شخصي كه جلسه را به دستور دعوت ميكند ميتواند معرفي نامزدهاي سمت رياست جلسه را نيز درخواست كند، و فرد ديگري ميتواند نامزد منتخب حاميان نشست را معرفي نمايد، اما مناسب و سادهتر است كه يك فرد اين دو كار را انجام دهد (نگا ك: معرفي نامزدي توسط رئيس در ص 417). در حالت اخير، در ساعت تعيين شده يا كمي پس از آن، اين فرد جلو ميآيد و پس از انتظار ساكت شدن حاضران يا درخواست سكوت آنان، ميگويد: «جلسه دعوت به دستور ميشود. من آقاي الف را براي رياست اين نشست نامزد ميكنم». پس از معرفي نامزدهاي ديگر از سوي صحن، رئيس در مورد هر يك از نامزدها به ترتيبي كه نامزد شدهاند، اول براي كسي كه خودش معرفي كرده است، به نحو موصوف در صفحههاي 29-427 تحت عنوان انتخاب شفاهي، رأيگيري ميكند.
وقتي رئيس نشست انتخاب شد، در جايگاه خود قرار ميگيرد و اگر مايل بود چند كلمهاي به عنوان تشكر ايراد ميكند و سپس ميگويد: «معرفي نامزدها براي منشي اين جلسه در دستور است». فردي كه برگزاركنندگان نشست توافق كردهاند نام منشي منتخب برگزاركنندگان را اعلام كند، بيدرنگ بايد نام وي را به عنوان نامزد مطرح سازد؛ اعضاء نيز ميتوانند نامزدهاي اضافي ديگر را اعلام كنند. منشي نيز مانند رئيس جلسه به صورت شفاهي انتخاب ميشود. وقتي منشي انتخاب شد، بايد نزديك رئيس بنشيند و گزارش ما وقع را تهيه كند. اگر مسؤلان ديگري لازم بود به همين روش انتخاب ميشوند.
انجام كار تعيينشده در فراخوان
توضيح هدف نشست. وقتي انتخابها تكميل شد، رئيس ميگويد: «منشي اكنون فراخوان نشست را قرائت ميكند». نام حاميان نشست هم بايد قرائت شود. رئيس سپس به فردي كه ميخواهد توضيح كاملتري در مورد هدفهاي نشست بدهد صحن خواهد داد، يا اگر خودش براي اين كار انتخاب شده باشد، توضيحها را ارايه ميدهد.
قطعنامههايي براي تحقق هدف. پس از آنكه هدف نشست توضيح داده شد، طبق دستور است كه يكي از اعضاء يك يا يك مجموعه قطعنامه براي تحقق اين هدف پيشنهاد كند، يا، اگر براي آن شرايط مناسبتر باشد، پيشنهاد تشكيل يك كميته براي تدوين پيشنويس چنين قطعنامه(هايي) ميتواند مطرح شود.
اگر برنامه اين باشد كه قطعنامه(ها) بلافاصله پس از توضيح اوليه ارايه شوند، آنها بايد از پيش- در نسخههايي با خطوط فاصلهدار براي توزيع بين حاضران- آماده شده باشند و عضوي را كه بتواند پيشنهاد تصويب قطعنامهها را مطرح كند تعيين كرده باشند (در تدوين پيشنويس قطعنامهها ملاحظههايي بايد مورد توجه قراربگيرد. بنگريد به شكلبندي پيشنهاد اصلي در صفههاي 99 تا 106). وقتي عضو ديگر قطعنامه(ها) را حمايت كرد، رئيس آنها را قرائت ميكند و در معرض مذاكره و اصلاح قرار ميدهد، و مجمع، طبق رويهاي كه در قسمت 4 و (براي مجموعهاي از قطعنامهها) در صفحههاي 105 تا 106 توصيف شده، بررسي آنها را ادامه ميدهد.
هنگام قرائت موضوع رئيس بايد اطمينان حاصل كند كه حاضران با روشهايي كه مجمع از طريق آنها ميتواند پيشنهادهاي مندرج در قطعنامهها را اصلاح كند آشنا هستند، و توضيحهايي را كه ضروري ميداند ارايه دهد (نگا ك: صص. 108 تا 111). در باره جايگزينهاي پيشنهادي يا ساير اصلاحيهها- يا قطعنامههاي بديل در صورتي كه قطعنامههاي ارايه شده رد شوند- هر پيشنهادي در چارچوب هدف اعلام شده در فراخوان نشست در دستور است، اما هر پيشنهاد خارج يا مخالف آن چارچوب خارج از دستور خواهد بود. به عنوان نمونه، اگر هدف اعلامشدهي يك نشست تودهاي مخالفت با ساخت يك فرودگاه پيشنهادي در يك مكان خاص باشد، هر پيشنهادي در جهت پيشگيري از ساخت فرودگاه ميتواند در نشست مطرح شود، اما هر پيشنهادي كه تأثيرش تأييد ساخت پروژه فرودگاه باشد، خارج از دستور خواهد بود.
قواعد ناظر بر تخصيص صحن و مذاكره، مذكور در 42 و 43، به طور كلي كاربرد دارند. با اين همه، در يك نشست تودهاي نسبت به حكم رئيس در خصوص تخصيص صحن، فرجامخواهي نميشود. در صورتي كه نشست تودهاي قاعده ديگري را تصويب نكرده باشد، قاعدهاي كه بر اساس آن مجوز مجمع براي صحبت كردن بيش از ده دقيقه در يك بار در مذاكره پيرامون مسائل در دست بررسي را الزامي ميسازد، كاربرد خواهد داشت.
پيشنويس قطعنامههاي كميته منصوب نشست. اگر قطعنامهها از پيش تدوين نشده باشند، در جريان نشست يك كميته بايد منصوب شود تا پيشنويس آنها را تهيه كنند. وقتي اعتقاد بر اين باشد كه كسب نظرات افراد با تجربهاي كه در نشست شركت كردهاند معقول است، چنين روشي براي تدوين قطعنامهها مناسب خواهد بود. در نشستهاي تودهاي كوچك، رئيس جلسه به صلاحديد خود، ميتواند به افراد حاضر اجازه دهد كه پس از توضيح هدف نشست و پيش از تصويب پيشنهاد تشكيل كميته، در مورد ماهيت نشست به اجمال نكاتي را مطرح كنند. در اين صورت، رئيس بايد زمان مجاز صحبت اعضاء را مشخص كند- كه موضوعي است تحت اختيار رئيس مگر آنكه نشست قاعده خاصي را به تصويب رسانده باشد، زيرا اين رويه در واقع تسهيل قاعده كلي پارلماني ممنوعيت نطق در فقدان موضوع در دست بررسي است (نگا ك: ص.32 تا 32). در هر صورت، همين نوع از مذاكره ميتواند در بحث عادي در خصوص تشكيل كميته نيز انجام شود، زيرا به دستورهاي كميته براي تدوين پيشنويس قطعنامه(ها)يي «براي بيان نظر نشست» در مورد موضوع تعيين شده، به نحو مذكور در زير، ارتباط مييابد.
حاميان نشست بايد از پيش در مورد شخصي كه قرار است پيشنهاد تشكيل كميته را مطرح كند، و نيز اينكه فرار است به مذاكرات پارلماني پيش از طرح اين پيشنهاد اجازه داده شود يا نه، توافق كرده باشند. پيشنهاد تشكيل كميته ميتواند به شكل زير مطرح شود:
عضو(كسب صحن): پيشنهاد ميكنم از سوي رئيس جلسه كميتهاي مركب از پنج نفر براي تدوين پيشنويس قطعنامه بيانيه نظر جمع در مورد هدف اين نشست مبني بر . . . [بيان هدف از تشكيل نشست] . . منصوب شود (حمايت).
اين يك پيشنهاد اصلي است، چون وقتي هيچ پيشنهادي در دست بررسي نيست مطرح ميشود. اين پيشنهاد قابلمذاكره و قابلاصلاح است و تمام پيشنهادهاي فرعي در مورد آن كاربرد دارند.
در يك نشست تودهاي، با اين فرض كه رئيس خوبي انتخاب شده است، منطقي است كه رئيس جلسه كميتهها را منصوب كند. با اين وجود، اگر مجمع روش ديگري را براي انتصاب ترجيح بدهد رويههايي كه ميتوان از آنها پيروي كرد در 50 توصيف شدهاند. وقتي كميته منصوب شد، بيدرنگ بايد براي تهيه قطعنامه(ها) از نشست كنار بكشند.
هنگام غيبت كميته از سالن، مجمع ميتواند به ساير موضوعهاي مرتبط با هدف نشست بپردازد؛ يا وقتش را با استماع گفتگو، پرداختن به مذاكراتي از نوع سمينار يا تريبون آزاد پر كند، يا به تماشاي يك فيلم بنشيند، يا اعلام تنفس كند (20).
اگر مجمع تنفس ندهد و رئيس ببيند كه كميته به اتاق برگشتند، بايد بلافاصله (يا به محض ختم يك سخنراني و از اين قبيل) تكليف موضوع در دست بررسي را تعيين كند، «آيا كميتهاي كه براي تدوين پيشنويس قعطنامهها منصوب شدند آمادهي ارايه گزارش هسند؟»
وقتي رئيس كميته پاسخ مثبت بدهد، رئيس ميگويد، «اگر مخالفتي نيست، نشست گزارش كميته را استماع خواهد كرد». در صورتي كه مخالفتي نباشد رئيس خطاب به رئيس كميته ميگويد شروع كند. اگر كسي مخالف باشد، رئيس استماع گزارش را به رأي ميگذارد (نگا ك: ص.96 - 495).
رئيس كميته خطاب به هيأت رئيسه مجمع گزارش خود را به شكل زير عرضه ميكند:
رئيس كميته: خانم رئيس، كميته انتصابي براي تدوين پيشنويس قطعنامهها توصيه ميكند، و من از جانب كميته پيشنهاد ميكنم كه قطعنامه(ها)يي كه در ادامه تقديم ميشود به تصويب برسند. . . (قرائت آنها).
با ارايه اين گزارش، كميته خود به خود منحل ميشود. سپس رئيس قطعنامهها را به رأي ميگذارد، و آنها به همان روش مذكور در فوق براي موردي كه طي آن قطعنامهها از سوي يكي از اعضاء صحن ارايه شده باشد، مورد بررسي قرار ميگيرند.
ختم جلسه
در نشست تودهاي، مگر آنكه زمان نشست بعدي (از طريق پيشنهاد تعيين زمان نشست تعويقي، 22، يا تصويب قواعد موقت، به نحو مذكور در زير) از پيش تعيين شده باشد، پيشنهاد ختم جلسه مادام كه كاري در دست بررسي باشد خارج از دستور است (نگا ك: صص.27-225).
وقتي كاري كه به خاطر آن نشست تودهاي فراخوان شده است به صورت روشن تكميل شده باشد و هيچ موضوعي در دست بررسي نباشد، بهتر است فردي پيشنهاد «ختم جلسه» بدهد، يا رئيس ميتواند چنين پيشنهادي را مطرح كند. در صورتي كه زماني براي نشست ديگري تعيين نشده باشد، تصويب چنين پيشنهادي مجمع را منحل ميكند- زيرا، به نحو مذكور در 21، اين يك پيشنهاد اصلي است و مانند هر پيشنهاد اصلي ديگري، ميتواند مورد مذاكره و اصلاح قرار بگيرد. نمونهاي از اصلاحيهي يك پيشنهاد اصلي مبني بر «ختم جلسه» ميتواند اين باشد: افزودن كلمات «تا ساعت هشت شب پنجشنبه»، كه در آن صورت شرطي در پيشنهاد گنجانده ميشود كه به معناي تعيين زماني براي نشست ديگر است.
در مواردي كه تمايل به ختم نشست پيش از انجام كار وجود داشه باشد، قواعد زير اعمال ميشوند:
الف) اگر زمان نشست ديگر از پيش تعيين شده باشد، پيشنهاد ختم جلسه يك پيشنهاد فوريتي است، درست نگار در يك نشست انجمن دائمي عادي، و طبق قواعد ارايه شده در 21.
ب) اگر زماني براي نشست ديگر تعيين نشده باشد و موضوعي در دست بررسي باشد، اول بايد پيشنهاد تعيين زمان نشست تعويقي (22) مطرح و تصويب شود، سپس طرح پيشنهاد فوريتي ختم جلسه (21) طبق دستور است؛ رويه به نحو مذكور در صفحه 238، خط 15 تا خط 6 صفحه 239 است.
پ) اگر زماني براي نشست ديگر تعيين نشده باشد و موضوعي در دست بررسي نباشد، هر عضوي ميتواند، به عنوان نمونه، پيشنهاد «ختم تا ساعت هشت پنحشنبه» را كه يك پيشنهاد اصلي است مطرح كند.
وقتي پيشنهاد ختم نشست تودهاي به تصويب برسد و هيچ زماني براي جلسه ديگر تعيين نشده باشد، رئيس بهتر است بگويد: «موافقان رأي آوردند و نشست خاتمه مييابد». اين اعلان در واقع انحلال مجمع را اعلام ميكند. اگر زماني براي نشست تعويقي تعيين شده باشد، چه از قبل و چه به صورت شرطي گنجانده شده در پيشنهاد تعويق، رئيس با اعلام نتايج رأيگيري ميگويد: «موافقان رأي آوردند و اين نشست تا ساعت هشت پنجشنبه به تعويق ميافتد». پيش از اعلام ختم جلسه، يا حتي گرفتن رأي در مورد ختم جلسه، رئيس بايد مطمئن شود كه تمام اعلانها ضروري صادر شده باشد.
مجموعهاي از نشستهاي تودهاي؛ انجمن موقت
اگر بيش از يك نشست براي رسيد به هدف مشخص لازم باشد، يا اگر گروهي براي سازماندهي به يك انجمن سازمان يافته تلاش ميكنند، ممكن است يك سازمان موقت براي ادامه بيش از يك نشست ضرورت يابد. در اين صورت مسؤلان انتخاب شده در نخستين نشست رئيس موقت يا منشي موقت ميشوند- هرچند اصطلاح «موقت» در خطاب قرار دادن آنان مورد استفاده قرار نميگيرد. اگر هدف گروه يك انجمن دائمي باشد، مسؤلان موقت تا انتخاب مسؤلان دائم به كار خود ادامه ميدهند. اگر قواعد خاصي در نخستين نشست به تصويب نرسيده باشد، يك كميته قواعد ميتواند منصوب شود تا تعدادي قاعده را توصيه كند، و زمان و مكان برگزاري نشستها، تعداد سخنرانان و زمان سخنراني را (در صورتي كه قواعد كلي ارايه شده در صفحههاي 77-375 كافي نباشد) تعيين كند، و يك كتاب قانون پارلماني به عنوان مرجع پارلماني مورد استفاده قرار بگيرد. اگر چنين قواعدي تاريخهايي را تعيين كنند كه نشستها در آن تاريخها برگزار شوند، هر نشست مثل يك اجلاس جداگانه (8) در انجمنهاي عادي است، اما اگر زمان هر نشست آتي در نشست قبلي تعيين شود يا «طبق فراخوان رئيس» شكل بگيرد، كل مجموعه نشستها يك اجلاس واحد را تشكيل ميدهند.
fa دستورنامه رابرت - ويرايش دهم فصل هفدهم: نشستهاي تودهاي، سازماندهی به یک انجمن (...) ?