ضرورت انتقال‌ الکتروانجمن‌ها از تلگرام به اسکایپ یا ابزارک‌های مشابه دیگر!

نکات مقدماتی

۱. اگر الکتروگروهی که در تلگرام تشکیل داده‌اید، رضایت خاطر شما و اعضای گروهتان را تأمین کرده و می‌کند، مخاطب این نوشته نیستید.

۲. اگر قرار نیست اعضای الکتروگروهی که در تلگرام تشکیل داده‌اید، به مثابه یک گروه، در مورد مسائل مختلف، یک تصمیم واحد اتخاذ کنند و به عنوان یک گروه، برای اجرای آن تصمیم بکوشند، در این صورت شما هم مخاطب این نوشته نیستید.

۳. اگر الکتروگروه شما یک ساختار سلسله مراتبی دارد و اعضای آن باید دستورات مافوق خود را اجرا کنند، به عبارت دیگر، اگر گروه شما یک مجمع تصمیم‌گیری نیست، بلکه یک سازمان اجرایی و بدون هیأت مدیره است، باز هم این نوشته به درد شما نمی‌خورد. البته‌، هیأت مدیره‌های سازمان‌ها، که تمام اعضای آن حق رأی مساوی دارند، حتماَ باید طبق دستورنامه رابرت عمل کنند.

۴. اگر الکتروگروه شما یک مجمع تصمیم‌‌گیری است، اما تمام اعضای آن برای دادن پیشنهاد، شرکت در مذاکره و موافقت یا مخالفت با آن پیشنهاد و دادن رأی برای تصویب یا رد آن پینهاد،‌ دارای حق مساوی نیستند، و این حقوق به خاطر سن، تجربه، تخصص، مدرک تحصیلی، سمت، مقام، جنسیت، مذهب، قومیت و هر عامل دیگری، قرار است با تبعیض اعمال شود، قواعد قانون دموکراسی، به درد شما هم نمی‌خورد و مخاطب این نوشته نیستید.

۵. اگر قلباً و واقعاَ به تصمیم‌‌گیری گروهی اعتقاد ندارید و مایلید دیگران طبق تشخیص شما تصمیم بگیرند و رأی بدهند، باز هم این قواعد به درد شما نمی‌خورد.

۶. طبق قواعد قانون پیش‌گزیده دموکراسی، آنطور که در دستورنامه رابرت روایت شده است، رئیس مجامع تصمیم‌گیری بزرگ‌تر از حدود ده‌ نفر، به خاطر رعایت اصل حفظ ظاهر بی‌طرفی، باید از حقوق خود برای دادن پیشنهاد،‌ شرکت در مذاکرات و دادن رأی هنگام رأی‌گیری علنی، جز در موارد ایجاد و شکستن تساوی، صرف نظر کند، یا اگر در مورد مسأله‌ای نظر داشت باید کرسی ریاست را، به صورت موقت به کس دیگری بسپارد و به صحن برود. اگر تمایلی به رعایت اصل ظاهر بی‌طرف در هنگام ریاست را ندارید، باز هم این قواعد به درد شما نمی‌خورد.

۷. قواعد قانون دموکراسی ماهیت حقوقی دارند، به این معنا که برای تضمین اصل عدالت در روند تعیین سرنوشت گروهی، بر مبنای اصل حق رأی مساوی افراد، و در طول تاریخ مبارزات انسان‌ها برای تحقق عدالت در قلمرو امور مشاع، خلق و تدوین شده‌اند. اگر اعتقاد به اصل عدل فقط لقلقه زبان باشد، باز هم این قواعد به کار شما نخواهد آمد.

۸. به این اصل مهم زیربنایی قواعد قانون دموکراسی هم توجه داشته باشید که هرگاه گروهی تصیمی‌ اتخاذ کرد، شرایط ابطال، اصلاح و یا تغییر همان تصمیم باید سخت‌تر از شرایط تصویب آن تصیمیم برای بار اول باشد. به همین خاطر، و در حالیکه تصمیم‌ها برای بار اول معمولاَ با اکثریت آراء به تصویب می‌رسند، برای اصلاح، یا ابطال و یا تعلیق موقت آن‌‌ها به دو سوم آرا‌ نیاز است.

۹. در هر گروه و انجمن چند نوع قانون، مقررات و قاعده وجود دارد که روش تصویب، اصلاح، ابطال و یا تعلیق آن‌ها با هم متفاوت است. ماهیت این تفاوت‌ها در دانش و فلسفه حق پارلمانی مورد بحث قرار می‌گیرد. اما فعلاَ به این نکته توجه داشته باشید که اساسنامه یا آئین‌نامه‌ی یک گروه، مجموعه‌ای از قواعد ناظر بر اعضای همان گروه‌ است که خودشان فکر می‌کنند آنقدر مهم هستند که بدون اطلاع کل اعضای گروه هیچ یک از آن‌ها را اصلاح و ابطال و حتی تعلیق نخواهند کرد.

۱۰. اما،‌ دستورنامه به مجموعه‌ای از قواعد عرفی قانون پارلمان گفته می‌شود که تمام گروه‌ها، صرف نظر از اندازه، هدف‌ و کارکرد متفاوت‌شان، باید طبق آن عمل کنند. همین قواعد عرفی است که در کتاب‌های مختلف گردآوری شده است و انجمن‌ها و سازمان‌ها می‌توانند یکی از آن‌ها را به عنوان مرجع پارلمانی خود انتخاب کنند تا در مواردی که آئین‌نامه‌هایشان ساکت است، طبق آن‌ها تصمیم بگیرند و عمل کنند. به بیان دیگر، دستورنامه، یک آئین‌نامه‌ی عمومی است.

۱۱. علاوه بر دو نوع قاعده که در بندهای ۹ و ۱۰ فوق توضیح داده شد، هر انجمن و سازمان می‌تواند دستورنامک اختصاصی خودش را هم تدوین کند.

۱۲. در همه حال توجه داشته باشید که شرایط تصویب، اصلاح، تعلیق و ابطال قواعد مختلف یک سازمان، به دلایلی که جنبه‌ی حقوقی دارند، متفاوت است و فراگیری آن‌ها به زمان نیاز خواهد داشت. اما برای شروع کار توجه داشته باشید که آئین‌نامه‌ی یک سازمان، فقط با اطلاع‌ رسانی قبلی به تمام اعضا،‌ و بعد از آنکه مجمع انجمن طبق روشی که قبلاَ به تصویب رسیده فراخوان شد، و در مجمعی که به نصاب تعیین شده از سوی خود سازمان رسید، و با دو سوم آرای مأخوذه اصلاح یا ابطال خواهد شد.

۱۳. اصلاح یا ابطال یا تعلیق آن بخش از دستورنامه عمومی یا دستورنامه اختصاصی یک سازمان که ماهیت آئین‌نامه‌ای نداشته باشد، نیازی به اطلاع قبلی نخواهد داشت. اما در هر حال به دو سوم آرا نیاز دارد.

پیش شرط‌های مجامع تصمیم‌گیری
با توجه به نکات فوق می‌توان به چند پیش‌شرط برای مجامع تصمیم‌گیری اشاره کرد که تحقق آن‌ها در تلگرام ممکن نیست و به همین دلیل لازم است طبق شرایطی که در ادامه توضیح داده می‌شود، الکتروگروه‌های تلگرامی که مایلند به انجمن تبدیل شوند به اسکایپ یا نرم‌افزارهای مشابه دیگری نقل مکان کنند که در آن‌ها امکان شنیده‌ شدن همزمان اعضای گروه فراهم شده باشد.

۱. اعضای هر مجمع تصمیم‌گیری باید در شرایطی گردهم جمع شوند که فرصت برقراری ارتباط شفاهی همزمان در میان تمام شرکت‌کنندگان در مجمع فراهم باشد. این اصل آنقدر مهم است که بدون فراهم شدن آن، بازی دموکراسی ممتنع می‌شود، درست مثل اینکه بخواهیم شنا کنیم اما استخر نداشته باشیم. (البته آرای الکترورال به این پیش‌شرط نیازی ندارند و می‌توان با استفاده از نامه و ایمیل‌هم آن‌ها را اخذ کرد. قواعد این آرا بعداَ توضیح داده خواهد شد).

۲. تمام قواعد نسبتاَ پیچیده‌ی بازی دموکراسی برای این خلق و تدوین شده‌اند که در تمام فرایند تصمیم‌گیری گروهی، حقوق اکثریت، اقلیت، غابئان و افراد، و همه‌ی این‌ها با هم، و به شکل متوازن (یعنی به اندازه وزن هر گروه) کاملاَ و به شیوه‌ای بسار دقیق رعایت شود.

۳. یکی از این حقوق این است که در جریان مذاکره در مورد هر پیشنهاد تمام افراد گروه حق داشته باشند، تا آنجا که کل گروه تمایل دارد، به طور کامل تمام جنبه‌های مثبت و منفی یک پیشنهاد را مورد مذاکره قرار دهند. قواعد ناظر بر روند مذاکره در قانون پیش‌گزیده پارلمان زیاد است و در ادامه این نوشته‌ها تشریح خواهد شد (یا علاقمندان می‌توانند به ترحمه کتاب‌ دستورنامه رابرت در همین وب سایت مراجعه کنند). اما - به عنوان نمونه - به این موارد توجه کنید که: در مورد هر موضوع، در طول یک روز، هر فرد، در مورد هر مسأله حق دارد، دو بار، به عنوان موافق یا مخالف صحبت کند. هیچ عضوی حق ندارد بیش از دوبار صحبت کند، مگر با رأی دو سوم. اخذ رأی در مورد هر پیشنهاد فقط هنگامی در دستور خواهد بود که تمام اعضای حاضر در محمع دو نوبت نطق خود را صحبت کرده باشند. هر نوع تغییری در این قاعده پیش‌گزیده، مستلزم دو سوم آرا خواهد بود. هیچ عضوی حق ندارد نوبت دوم نطق خود را شروع کند، مگر آنکه هیچ عضو دیگری که هنوز نوبت اول نطق خود را ایراد نکرده، نخواهد صحبت کند. مدت هر نطق هم طبق قانون پیش‌گزیده پارلمان، ده دقیقه است. هر نوع تغییری در این قاعده نیز به دو سوم آرا نیاز دارد.

۴. یک مجموعه از قواعد قانون پیش‌گزیده دموکراسی ناظر بر کسب صحن و تخصیص صحن است. توجه داشته باشید که در حقوق پارلمانی، صحن‌ (معادلی که مشروط طلبان برای اصطلاح فلور انتخاب کردند و در مجلس هم همین اطلاح به کار می‌رود) سه معنا دارد: یک). محل جغرافیایی گردهم آمدن اعضای یک مجمع تصمیم‌گیری، دو) اعضای حاضر در مجمع، و سه) حق انحصاری شنیده شدن. اینکه یک عضو چگونه می‌تواند و باید کسب صحن کند، در نوشته‌های آتی توضیح داده خواهد شد. اما حتی وقتی طبق دستور کسب صحن کرد، لزوماَ به این معنا نیست که آزاد است هرچه که می‌خواهد بگوید. بلکه فقط حق دارد در مورد موضوعی که در آن لحظه طبق دستور است صبحت کند. در نتیجه، این مسؤلیت بر عهدته‌ی رئیس است که صحن را به این عضو تخصیص دهد، یعنی تأیید کند که عضو طبق قواعد دستور کسب صحن کرده است و در آن زمان خاص حق دارد که آن مطلب خاص را بگوید. توجه داشته باشید که قواعد ناظر بر کسب صحن و تخصیص صحن هم فقط هنگامی امکان اجرا می‌یابد که اعضا در شرایطی که همه فرصت برابر شنیده شدن داشته باشند، مجمع را تشکیل دهند.

۵. تصمیم‌‌های هر مجمع تصمیم‌گیری فقط هنگامی قانونی است که به نصاب رسیده باشد. منظور از نصاب، آن تعداد از اعضای دارای رأی یک مجمع یا انجحن است که طبق آئین‌نامه مصوب انجمن فقط با حضور آنان مجمع حق قانونی تصویب پیشنهادها را خواهد یافت. قواعد ناظر بر نصاب نیز زیاد است. اما توجه داشته باشید که اجرای آن قواعد نیز مستلزم این است که مجمع در یک فضای الکترونیکی برگزار شود که برای همین کار طراحی شده باشد.

۶. هر مجمع تصمیم‌گیری باید درست رأس ساعت مصوب از سوی گروه دعوت به دستور شود. قواعد قانون پش‌گزیده پارلمانی برای تمام حالت‌هایی که در این زمینه ممکن است بروز پیدا کند، راه حل‌های حقوقی مشخصی تدارک دیده است. به عنوان نمونه، اگر رئیس جلسه رأس ساعت مقرر در صحن حاضر نشده باشد، نایب رئیس، و اگر او هم نباشد، دبیر جلسه و اگر او هم نباشد، هر عضو دیگری وظیفه دارد جلسه را رأس ساعت از پیش‌ تعیین شده دعوت به دستور کند. بدیهی است، اجرای همین مقررات نیز که نقض آن بی‌عدالتی در حق اعضای حاضر در مجمع و تشویق غابان خواهد بود، در نرم‌افزاری مثل تگلرام ممکن نیست. در حالیکه سایر نرم‌افزارهایی که برای برگزاری مجامع تصمیم‌گیری طراحی شده‌اند، این امکان را ایجاد کرده‌اند.

۷. بازی قواعد دموکراسی مستلزم آن است که تعداد اعضای یک مجمع تصمیم‌گیری از حد معینی تجاوز نکند. به همین خاطر، انجمن‌های پایه، تعداد اعضای خود را حدود ۱۰۰ نفر یا حداکثر دویست نفر تعیین می‌کنند تا بازی دموکراسی امکان‌پذیر شود. توصیه می‌شود، الگتروگروه‌هایی که می‌خواهند به الکتروانجمن تبدیل شوند، حد اکثر تعداد اعضای خود را حدود ۲۵ نفر تعیین کنند تا رعایت قواعد بازی دموکراسی - به خصوص در اول کار که نه قواعد را خوب بلد هستند و نه کارکردن با نرم‌افزار را، فراهم شود. بدیهی است، این گروه‌ها، در مراحل بعد می‌توانند با هم کانون (کنوانسیون) تشکیل دهند که قواعد دقیق تشکیل و اداره آ‌ن‌ها در فصل نوزدهم کتاب دستورنامه رابرت تشریح شده است. به این ترتیب، در انجمنی که هزاران و حتی میلیون‌ها عضو دارد، قواعد بازی دموکراسی با دقت کامل رعایت خواهد شد و هر تصمیم واقعاَ تبلور اراده‌ی اکثریت تمام اعضای آن کانون خواهد بود و نه اراده‌ی یک هیأت مدیره چنده نفره که حق هزاران عضو را برای اخذ تصمیم نادیده گرفته باشند.

چه باید کرد؟
با توجه به نکات فوق، نباید تردید داشت که تلگرام، به رغم کارآیی و اثربخشی فوق‌العاده‌ای که برای تشکیل سخنگاه دارد، برای ایجاد الکترومجمع مناسب نیست. راه حل این مشکل هم بسیار ساده است: در کشورهای صنعتی، از دهه‌ها قبل نرم‌افزارهای متنوعی برای برگزاری مجامع تصمیم‌گیری طراحی شده و مورد استفاده قرار ‌گرفته است. بسیاری از انجمن‌ها و سازمان‌ها، حتی در آئین‌نامه‌های خودشان مقررات برگزاری مجامع الکترونیکی را پیش بینی کرده‌اند. ویرایش دهم کتاب دستورنامه نیز به این موضوع پرداخته است و ویرایش یازدهم کتاب قسمت‌های خاصی را به قواعد ناظر بر مجامع الکترونیکی اختصاص داده است. در حال حاضر نرم‌افزارهای رایگان و آزاد برای برگزاری الکترومجمع کم نیست. ماکروسافت، گوگول و اسکایپ نیز این خدمات را ارایه می‌دهند. البته شاید کار کردن با آن‌ها به اندازه کار کردن با تلگرام راحت نباشد. اما توجه داشته باشید که بازی کردن در چارچوب قواعد بسیار دقیق و نسبتاَ پیجیده ی دموکراسی است که - اولش سخت به نظر می‌رسد (درست مثل کسی که تا به حال چاردست و پا سینه‌خیز راه‌ می‌رفته و حالا می‌خواهد روی دو پا راه برود!). اما به محض آنکه یک رئیس خوب و کاربلد را انتخاب کنید که بتواند مجامع شما را طبق دستورنامه رابرت اداره کند، تصمیم‌گیری گروهی شما از کشمکش‌های بی‌قاعده و اهانت‌بار، به یک بازی دلپذیر مثل والیبال و فوتبال بدل خواهد شد.

با توجه به نکات فوق، برای الکتروگروه‌های تلگرامی که می‌خواهند به الکتروانجمن تبدیل شوند، راهی جز انتقال به اسکایپ یا نرم‌افزارهای مشابه که برای برگزاری الکترو مجامع دموکراتیک طرحی شده باشند - باقی نمی‌ماند. اما، چگونه از تلگرام کوچک کنیم؟

مرحله گذار
تا امروز با قواعد پیچیده دموکراسی آشنا نبودیم و انجمن‌های خود را به شیوه‌های من درآودری سازمان می‌دادیم و اداره می‌کردیم. حالا که به برکت روند‌های جهانی با این قواعد آشنا شده‌ایم، و حالا که تلگرام این امکان را برای تمام جوانان در سراسر ایران فراهم کرده است که طی مدت کوتاهی این قواعد را یاد بگیرند، راه حل مسأله بسیار ساده است: دفتر کادرها قواعد مورد نیاز برای ایجاد و اداره‌ی الکتروانجمن‌ها را از طریق وب سایت و کانال کادرها در تلگرام، شرح می‌دهد. بعد که با این قواعد آشنا شدید، نسبت به ایجاد یک الگتروانجمن استاندارد و بر اساس قانون دموکراسی - در یک نرم‌افزار مناسب، اقدام کنید و به مرور لذت تصمیم‌گیری گروهی در چارچوب این قواعد را - که کم‌تر از لذت بازی والیبال و فوتبال نخواهد بود - تجربه کنید. در غیر این صورت، دیوار انجمن شما کجا بالا خواهد رفت و بعد هم خراب خواهد شد. مطمئن باشید!

قربان شما. دفتر کادرها. ۲۳ دی ۱۳۹۴ . تهران.