در جستجوی یافتن معادلی بهتر برای اصطلاح «اینداستریال»

طرح مسأله!

۱. در حالیکه قرار است یازدهمین نشست گروه حامیان تأسیس انجمن کسب و کار ساعت ۶ و ۳۰ دقیقه عصر روز شنبه ۱۸ تیر ماه ۱۴۰۱ در فضای مجازی دعوت به دستور شود (و فراخوان این نشست پپش از همین نوشته در همین صفحه منتشر شده است)، جا دارد بار دیگر پیش‌نویس بیانیه تأسیس این انجمن در اختیار فعالان اقتصادی قرار بگیرد. همانطور که ملاحظه خواهید کرد، در این بیانیه، آگاهانه، به جای استفاده از اصطلاح «صنعتی» از معادل انگلیسی آن [اینداستریال]استفاده شده است.

انتظار می‌رفت و هنوز هم انتظار می‌رود که در جریان بررسی و تصویب این بیانیه، این موضوع مورد بررسی قرار بگیرد که چرا به جای معادل رایج و جا افتاده‌ی «صنعتی» از اصطلاح انگلیسی آن استفاده شده است؟

سلسله یادداشت‌هایی که در ادامه می‌آید می‌کوشدتا به مختصرترین شکل ممکن به نکاتی در این زمینه اشاره کند. اما پیش از آن، متن پیش‌نویس بیانیه تأسیس انجمن کسب و کار در ادامه تقدیم می‌شود و بعد از آن، یادداشت‌ها ادامه خواهد یافت:

پیش‌نویس قطعنامه تأسیس انجمن کسب و کار

ویرایش اول: ۱۳ آذر ۱۴۰۰

چون تولید اینداستریال (که معادل فارسی «صنعتی»، معانی دقیق آن را منتقل نمی‌کند) هم علت و هم معلول جامعه/سازمان‌های مدرن است؛

چون جامعه‌/سازمان‌‌های مدرن بر اساس قرارداد مشارکت مدنی یا اساسنامه‌ی مورد توافق اعضا تأسیس می‌شوند و اعضای آن‌ها طبق قواعد مکتوب رفتار می‌کنند؛

چون ناتوانی کشورهای جهان سوم در ایجاد سازمان‌های کارآمد و اثربخش علت‌العلل ناکامی آن‌ها در ایجاد ثروت و رفاه عمومی است؛
چون انواع شرکت‌های تولیدی مدرن که طی سده‌ی اخیر در ایران تأسیس شده‌اند با همان مشکلات عمومی ناشی از فقدان مهارت ساخت جامعه/سازمان‌های مدرن مواجه هستند؛

چون دستورنامه رابرت هم قانون عام پارلمانی و هم علم و فلسفه حقوق پارلمانی را در اختیار ما قرار می‌دهد که امکان شهود این دسته از مشکلات و راه حل آن‌ها را فراهم می‌آورد؛

چون انجمن اصلی با هدف شناخت عمیق‌تر علم و فلسفه حقوق پارلمانی و هدایت تلاش‌های ملی برای شناسایی و رفع این دسته از مشکلات تأسیس می‌شود؛

چون در چارچوب انجمن اصلی، انجمن‌های تخصصی متعددی نیز برای تمرکز بر حوزه‌های خاص تأسیس خواهد شد؛

چون ایجاد تحولات بینادین و ساختاری درون/برون‌ بنگاهی برای رفع موانع تاریخی تولید اینداستریال در ایران یک امر فوری، مبرم و تخصصی است؛

از همین رو است که پیشنهاد می‌شود:

با شناسایی و دعوت از آن دسته از اعضا و مهمانان گروه حامیان تأسیس انجمن اصلی که در امر تولید اینداستریال تخصص و علاقه دارند، انجمن کسب کار برای تحقق هدف‌های زیر تأسیس شود:

۱. شناسایی و جذب تعداد هرچه بیشتری از فعالان پروفشنال تولید اینداستریال و مشارکت دادن آنان در فرایند ساخت جامعه/سازمان‌های مدرن بر اساس دستورنامه رابرت به منظور ارتقای آگاهی‌های آنان از علم و فلسفه حقوق پارلمانی؛

۲. ایجاد هسته‌های ارتقای پروفشن‌گرایی در تشکل‌های صنعتی/کارفرمایی/تولیدی کشور به منظور هدایت و رهبری اصلاحات ساخترای در این تشکل‌ها؛

۳. هدایت فرایند انتقال مهارت‌های ساخت‌ شرکت‌های مدرن در شرکت‌های اینداستریال؛

۴. و هماهنگ سازی مستمر تمام این فرایندها با فعالیت‌های سایر انجمن‌های اختصاصی که در چارچوب انجمن اصلی برای هدایت اصلاحات ساختاری درون/برون بنگاهی فعالیت می‌کنند.

بیانیه‌ای مناقشه‌برانگیز!

۳. برای اعضای هسته اولیه گروه حامیان تأسیس انجمن کسب و کار، کاملاً قابل تصور بود که این بیانیه می‌تواند برای بسیاری از فعالان اقتصادی که برای عضویت در گروه حامیان تأسیس انجمن کسب و کار دعوت می‌شوند، مناقشه‌برانگیز باشد. نه فقط اصطلاح‌های پروفشن و پروفشنال، یا اینداستریال، بلکه به خصوص نظراتی که در بندهای مقدمه بیانیه مطرح شده نیز می‌تواند اساب بروز اختلاف‌نظرات جدی شود. اما هدف اصلی اتفاقا همین بود که در جریان بررسی این بیانیه، طبق قواعد قانون عام پارلمانی، اعضای گروه حامیان تأسیس انجمن اصلی با تعداد هرچه بیشتری از این قواعد آشنا شوند و به مرور با جامعه‌های مدرنی که طی قرن‌ها - به خصوص در بریتانیا سر برآوردند - و احتمالاً همان جوامع بودند که مناسبات «اینداستریال» را در قلمرو تولید حاکم کردند - بیشتر و عمیق‌تر آشنا شوند. پس از این مرحله است که شاید بشود در خصوصیات «مناسبات اینداستریال» و «تولید اینداستریال» تأمل کرد.

معنای اینداستریال!

۴. صرف نظر از معانی لغوی کلمه اینداستری و اینداستریال، مفهوم «مناسبات و تولید اینداستریال» - به طور خلاصه - اشاره به یک نظام اجتماعی دارد که تولید در آن دارای خصوصیاتی است که اگر نیروی کار در آن - مثلا - دو برابر شود، ارزش اضافه تولید شده دو برابر نخواهد شد بلکه چند برابر می‌شود. اهمین خصوصیت است که سبب می‌شود تا تولید در جوامعی با این خصوصیات این اندازه عظیم و حیرت‌انگیز رشد کند و با استقرار همین نظام تولیدی است که این همه ثروت‌ ایجاد شده و می‌شود.

اگر معادل فارسی «صنعت» - که قبل از این به نوعی فعالیت اقتصادی در کنار سایر فعالیت‌های اقتصادی مثل کشاورزی، دامپروری، ماهیگیری، معدن و از این قبیل اشاره می‌کرد، نتواند خصوصیات منحصر به فرد نظام تولید اینداستریال را به مخاطبان فارسی زبان خود منتقل کند - در آن صورت، درک ما از انقلاب صنعتی یا تولید صنعتی ممکن است ناقص و محدود باقی بماند.

لازم به گفتن نیست که تولید انواع محصولات کشاورزی، صنعتی، دامپروری و غیره در ایران و در سراسر کره زمین‌، قدمتی چند هزار ساله دارد و از قدیم‌ترین ایام این فعالیت‌ها همراه با داد و ستد و تجارت با هدف کسب سود هم انجام می‌شده است. سؤال‌های کلدی این است: انقلاب اینداستریال چرا و چطور ممکن شد؟ و از این هم مهم‌تر: امکان بروز جامعه‌های مدرن زمینه را برای بروز مناسبات اینداستریال فراهم کرد یا بر عکس؟ و اساساً چرا این سؤال‌ها برای انجمن در دست تأسیس کسب و کار مهم است؟

هدف: رفع موانع تولید اینداستریال!

۵. همانطور که گفته شد، هندوانه و خربزه به روش‌های سنتی از زمان جیجک‌علیشاه در این کویر برهوت کاشته می‌شده است. اما وقتی صحبت از تولید اینداستریال «هندوانه» است، همه چیز تغییر می‌کند. تولید اینداستریال، به یک معنا یعنی کاهش مداوم ارزش مبادله کالا، و در همان حال، افزایش مداوم ارزش مصرف همان کالا. این کار سخت و در ایران امروز غیرممکن به نظر می‌رسد. و هدف از پیش اعلان شده‌ انجمن کسب و کار شناسایی و رفع موانع تولید اینداستریال است. آیا بدون جامعه‌های طراز نوین و بدون نظام سیاسی/اقتصادی/اجتماعی طراز نوین تولید اینداستریال ممکن است؟ قطعا خیر. و البته، برای کسب سودهای هنگفت راه‌های بسیار ساده‌تری هم وجود دارد که کسبه ایرانی با آن آشنا هستند.

۱۷ تیر ۱۴۰۱