جایگاه «نماپ» در تولید علم عملی!
نوشتهای که در ادامه میآید ابتدا در رسانه اختصاصی گروه حامیان تأسیس انجمن اصلی منتشر شد و در اینجا باز نشر میشود:
۱. در یکصد و بیست و پنجمین نشست هفتگی انجمن نویسندگان و مترجمان ادبیات پارلمانی (نماپ) که ساعت ۲۱ روز دوشنبه ۲۰ تیر ماه ۱۴۰۱ با حضور اعضای فعال این انجمن برگزار شد، جایگاه این انجمن در آیندهی کارگاههای آموزش دستورنامه رابرت (کادرها) مورد بازنگری قرار گرفت. در جریان همین بازنگری بود که ایده تلاش برای خلق «علم عملی» از تجربههای به دست آمده در جریان تأسیس انجمنهای اصلی اختصاصی مطرح و بررسی شد.
از آنجا که تمام انجمنهای اصلی اختصاصی که در چارچوب کارگاههای آموزش دستورنامه رابرت در حال تأسیس هستند، به نحوی نقش زمین بازی برای تمرین قواعد بازی دموکراسی را ایفا میکنند، و هر یک از این انجمنها میتوانند یکی از اندامهای یک پیکره واحد را تشکیل دهند که برای تحقق «یک» هدف غایی فعالیت میکند، ضروری به نظر میرسد تمام اعضای گروه واتساپی «تدارک انجمن اصلی» در جریان آن بخش از مباحث این انجمنها که جنبه عمومی دارد قرار بگیرند. از همین رو، سلسله یادداشتهای مختصری که در ادامه میآید، گزارشی است از مباحث مطرح شده در مورد نقش «علم عملی» و جایگاه بالقوه انجمن نماپ در این زمینه.
تقسیمبندی علوم
۲. یکی از موضوعات کلیدی و مهم تاریخ تفکر (فلسفه)، موضوع تقسیم علوم است. در یکصد و بیست و پنجمین نشست انجمن نماپ با مرور مباحثی که قبلاً در این زمینه مطرح شده بود یادآوری شد که بر اساس نظر ارسطو، معرفت علمی به سه دسته تقسیم میشود که به ترتیب ظهور و بروز آنها در تاریخ عبارتند از: ۱. علوم تولیدی، ۲. علوم عملی و ۳. علوم نظری.
در ادامه این بحث مطرح شد که اگر هدف علوم تولیدی فهم بهتر روشهای تولید انواع کالاهای مورد نیاز جامعه است، هدف علوم عملی هم فهم بهتر انجام کارهایی است که انسانها انجام میدهند یا لازم است انجام بدهند. بر اساس این تعریف، علوم مدیریت، سیاست، اخلاق و از این قبیل، در دسته علوم عملی قرار میگیرند و هدف علم مدیریت، مثلاً، کمک به مدیران است که کار خودشان را بهتر انجام دهند و همین طور سایر علوم عملی.
یا این حساب، کارگاههای آموزش دستورنامه رابرت مشغول چه کاری هستند؟ و علم عملیای که کمک کند تا این کار بهتر انجام شود چه علمی است؟ و مهمتر: این علم را چه کسانی و چگونه باید خلق کنند؟
رابطه علم با عمل!
۳. طبیعی است کسانی که در گیر فعالیت و انجام عمل هستند شایستهترین افراد برای تولید علم مربوط به همان عمل هم باشند. نگاهی به تاریخ علوم عملی، از جمله و به عنوان نمونه مدیریت، نشان میدهد که نظریه پردازن علم مدیریت، اغلب خودشان در گیر فعالیتهای مدیریتی نیز بودهاند و تجربههای خودشان را که در جریان عمل کسب شده، به علم تبدیل کردهاند و در اختیار دیگران گذاشتهاند.
تلاشهای مکرر برای تأسیس انواع جامعه/انجمن/سازمانها بر اساس یک روش مدون و مکتوب، این امکان را در اختیار دستدرکاران این فعالیتها قرار میدهد که هر بار بیش از گذشته متوجه شوند که در جریان تأسیس جامعه/انجمن/سازمان قبلی دچار چه خطاهایی شدند؟ چرا آن خطاها رخ دارد؟ و برای پرهیز از بروز دوباره آن خطا در روند تأسیس جامعه/انجمن/سازمان بعدی چه کسانی چه کارهایی باید انجام بدهند و چه کسانی چه کارهایی را نباید انجام دهند؟ آیا اگر تمام این تجربههای کسب شده به صورت نظاممند و به روش برهانی مدون شود، ما موفق به تولید علم در این زمینه نشدهایم؟
نقش نماپ در خلق علم عملی
۴. در یکصد و بیست و پنجمین نشست هفتگی انجمن نماپ، برای نخستین بار یه این نکته توجه شد که اعضای این انجمن علاوه بر ترجمه و نوشتن مطالبی در زمیینه ادبیات پارلمانی (که منظور علم و فلسفه حقوق پارلمانی است)، میتوانند و لازم است در قلمرو تولید علم عملی ساخت جامعههای طراز نوین نیز فعالیت کنند و دست به نظریهپردازی و مفهومسازی بزنند.
به نظر میرسد یکی از عوامل توسعهیافتگی تولید معرفت علمی در تمام قلمروهای زندگی اجتماعی است که کمک میکند انسانها فعالیت تولیدی و عملی خودشان را بهتر انجام دهند. اما تولید علم عملی لزوماَ با فراگرفتن «علوم انسانی» که در جوامع دانشگاهی غربی تولید شده، یکی نیست. جامعه ایرانی، مثل هر جامعه بشری دیگری، خصوصیات منحصر به فرد خودش را دارد و موفقیت هر عملی در این جامعه مستلزم معرفت علمی نسبت به همان عمل مشخص است که انجام میشود یا قرار است انجام شود. اما این علم چگونه تولید میشود؟ و در واقع چگونه میتوان مهارت تولید علم و معرفت علمی را فراگرفت؟
گامراه فلسفه، کارگاهی برای تمرین معرفت علم!
۵. همانطور که نوازندگی مهارتی است که طی سالها تمرین باید کسب شود، مهارت تولید علم هم اکتسابی است و وقتی کسب شد، فرد میتواند از تجربههای عملی معرفت علمی تولید کند. اما چطور و کجا میتوان این مهارت را کسب کرد؟
فرض بر این است که نظام آموزش عالی همین مهارت تولید معرفت علمی را در دانشجویان ایجاد میکند و ارتقا میدهد. ولی وضعیت دانشگاه در ایران امروز چنان است که نیازی به بیان ندارد. چه میتوان کرد؟
به نظر میرسد یکی از روشهای کسب مهارت تولید معرفت علمی، آموختن از روی دست دیگران باشد و بهترین کس در میان تمام دیگران، معلم اول، استاد تمام استادان، ارسطوی بزرگ است.
ارسطو تقریبا در باره هر موضوعی کتابی و رسالهای نوشته است و همان رساله سنگ بنای علم همان موضوع شده است. فقط به عنوان یک نمونه، کتاب «در باره جان» ارسطو به عنوان نخستین و بنیادیترین کتاب دانش روانشاسی محسوب میشود. از همین رو، یکی از روشهای کسب مهارت خلق معرف علمی خواندن ارسطو به منظور یاد گرفتن روش تولید اندیشه و فکر است. البته این کار بسیار سخت است، اما خبر خوش اینکه کتاب «تفسیر خط به خط «در باره جان» ارسطو» که به وسیله یکی از اعضای انجمن نماپ به فارسی هم ترجمه شده و به زودی منتشر خواهد شد، این کار را بسیار تسهیل کرده است.
اتفاقاَ یکی از هدفهای کتاب «تفسیر خط به خط در باره جان»، نشان دادن روش و نحوهی تولید مفهوم در جریان فعالیت فکری ارسطو است. نویسنده کتاب، ضمن تفسیر خط به خط کتاب در باره جان به منظور اثبات این که تک تک ایدههای مطرح شده در این کتاب مبتی بر برهان و استدلال است، و هیچ ایدهای در باره جان در این کتاب به صورت گزاف و دلبخواهی نیامده است، نشان میدهد که چطور بر اساس ضرورتهای برهانی، مفاهیم یک به یک از دل هم استنتاج میشوند. به همین خاطر، بدون شک مطالعه عمقی این کتاب به کسانی که مشتاق تبیین علمی پدیدههای اجتماعی هستند، کمک بسیار بزرگی خواهد کرد.
با توجه به تمام نکاتی که در یکصد و بیست و پنجمین نشست اعضای انجمن نماپ مطرح شد، این نتیجه به دست آمد که در آینده، حلقهای از اعضای جدی و علاقمند به تولید علم عملی از روند ساخت جامعههای طراز نوین در ایران امروز، تشکیل شود و گروهخوانی کتاب «تفسیر خط به خط» را کلید بزند. به این امید که کسی از میان آنان بتواند در آینده در باره جامعهسازی در ایران معاصر علم عملی تولید کند. گوش شیطان کر!
تمام
گروه نويسندگان
مقالههاى اين نويسنده
fa اخبار ساخت جامعههای طراز نوین انجمن نويسندگان و مترجمان ادبيات پارلماني (نماپ) ?