آیا روسها وحشی نیستتد؟
تکاندهندهترین نکتهای که گزارشگر مرکز جردن دانشگاه نیویورک برای تحقیق پیشرفته در باره روسیه از قول آقای آلگ خارخوردین [1] ، رئیس دانشگاه اروپايی سن پیترزبورگ نقل کرده این تکه از صحبت اوست که گفته است: «آمریکاییها در جریان پرسترویکا دو ترجمه از این متن را برای «متمدن کردن وحشیها» با خود (به روسیه) آوردند». منظور رئیس دانشگاه اروپایی سن پیترزبورگ از «این متن»، کتاب دستورنامه رابرت است و عنوان سخنرانی او هم: «سفرهای دشوار دستورنامه رابرت از آمریکا به روسیه» است. و برای مترجم فارسی این کتاب که در جهان اینترنتی دنبال ترجمه روسی آن میگشته است، و ناخواسته از وب سایت مرکز جردن دانشگاه نیویورک سر درمیآورد و به این جمله بر میخورد، اسباب حیرت است: پس، آمریکاییهایی که در جریان پرسترویکا [2] وارد روسیه میشدهاند بر این باور بودهاند که روسها وحشی هستند و راه متمدن کردن آنان هم دستورنامه رابرت است؟
اگر این حرف را شخصی در قد و قواره رئیس دانشگاه اروپایی سن پیترزبورگ نزده بود، و اگر این حرف در وب سایت رسمی «مرکز جردنٍ دانشگاه نیویورک برای تحقیق پیشرفته در باره روسیه» منتشر نشده بود، میشد آن را نادیده گرفت. اما حالا، مترجم فارسی و مربی دستورنامه رابرت تا از ته و توی این قضیه سر در نیاورد، طبیعی است که آرام و قرار نگیرد.
- آقای آلگ خارخوردین رئیس دانشگاه اروپایی سن پیترزبورگ. از وب سایت همان دانشگاه
متأسفانه، ازگزارش مختصری که خانم آناستازیا کاستاریوکوا [3] از سخنرانی آقای الگ خارخوردین ارایه داده است نمیتوان فهمید که آقای خارخوردین از کجا متوجه شده است آمریکاییهایی که دو ترجمه از دستورنامه رابرت را با خود به روسیه برده بودند، روسها را وحشی میدانستهاند و قصد داشتهاند که روسها را با همان کتاب متمدن کنند؟ باور کردنش ساده نیست. آیا آناستازیا کاستاریوکوا در نقل این قسمت از سخنان آلگ خارخوردین دچار لغزش نشده است؟ آیا آلگ خارخوردین هم واقعاَ عین همین مطلب را در سخنرانی خود بیان کرده است؟ تلاشهای مترجم فارسی دستورنامه رابرت برای بر قراری ارتباط با آلگ خارخوردین و آناستازیا کاستاریوکوا و گرفتن پاسخ این پرسشها از آنان تا کنون به جایی نرسیده است. بنا بر این مجبور است با کنکاش در همان گزارش کوتاهی که از نطق آلگ خارخوردین به زبان انگلیسی در اینجا و به زبان فارسی در اینجا منتشر شده است، دریابد که کل ماجرا از چه قرار است و آیا روسها در چشم آمریکاییها وحشی هستند یا واقعاَ وحشی هستند؟ و اساساَ چنین چیزی چطور ممکن است؟
شاید مهمترین موضوعی که در آعاز این سفر پژوهشی باید مطرح کرد این باشد که دریابیم رئیس دانشگاه اروپایی سن پیترزبورگ در مورد وحشی بودن هموطن خود چه نظری دارد؟ آیا او هم با آمریکاییها در این زمینه هم عقیده است؟ یا، به عنوان یک روس، نسبت به برخورد تحقیرآمیز آنان اعتراض دارد؟
متأسفانه، کل مطلبی که دز این زمینه آز آقای خارخوردین نقل شده بیش از چند خط نیست. ترجمه آن چند خط در ادامه نقل میشود:
خارخوردین خاطر نشان کرد:«آمریکاییها در جریان پرسترویکا دو ترجمه از این متن را برای «متمدن کردن وحشیها» با خود (به روسیه) آوردند». «اما دو چیز است که زندگی یک روس را بهتر میکند: پروزاک و آن کوفتی. شما لبخند میزنید و به خواب میروید. [4]
داروی آرامبخش پروزاک را که هم میشناسند، و منظور از «آن کوفتی» [5] هم باید - به احتمال زیاد - ودکای روسی باشد که وقتی میزنید، لبخند زنان به خواب خواهید رفت. بسیار خوب. از این دو جمله چه میشود فهمید؟
اگر کل گزارش تهیه شده از سخنرانی خارخوردین چند بار مرور شود، شاید بتوان نتیجه گرفت که - دست کم بر اساس مطالب مندرج در این سخنرانی - خارخوردین نسبت به متمدن بودن هموطنان خود تردید دارد. هرچند، مایل نیست و نتواند یا نخواهد آنان را با صراحت وحشی تلقی کند. اگر با این جمعبندی موافق باشید، در آن صورت موضوع مورد پژوهش این میشود که آمریکائیان که با دو ترجمه از دستورنامه رابرت به روسیه رفتند، و روسها را وحشی میدانستند، چرا فکر میکردند که با دستورنامه رابرت میتوان آنان را متمدن ساخت؟ به نظر میرسد خارخوردین که در مورد متمدن نبودن هموطنان خود تردیدی ندارد، نسبت به روش اجرای دستورنامه رابرت در روسیه مردد بوده است. در این صورت، این پژوهش به این موضوعها نیز باید بپردازد: آمریکائیان چه روشی برای تربیت روسهای وحشی در نظر داشتند و از نقطه نظر رئیس دانشگاه اروپایی سن پیترزبورگ این روش آمریکاییان برای متمدن سازی روسها چه اشکالی دارد؟ و خودش چه برنامهی جایگزینی برای متمدن سازی روسها ارایه میدهد؟
محلیسازی دستورنامه رابرت در روسیه
متأسفانه درهیچ کحای گزارش گفته نمیشود که آمریکائیانی که دو ترجمه از دستورنامه رابرت را برای متمدن ساختن روسها به روسیه بردند، از چه روشهایی برای آموزش این قواعد نسبتاَ پیچیده به روسها استفاده کردند. در جملهای که درست قبل از جملهای که نقل شد آمده است، میخوانیم:
خارخوردین در ادامه خاطر نشان میکند که ایدهی اجرای دستورنامه رابرت در روسیه در گذشته با تردید مواجه شد [6].
اما توضیح داده نمیشود که این ایده در کجا و در چه نهادهایی مطرح شده است؟ چه کسانی این ایده را مطرح کردند؟ و چرا این ایده با تردید مواجه شد؟ اما همین که رئیس دانشگاه اروپایی سن پیترزبورگ خبر دارد که آمریکائیانی که در دوره پرسترویکا به روسیه رفتند و دو ترجمه روسی هم از کتاب دستورنامه رابرت همراه خود برده بودند، چنین ایدهای را در جایی مطرح کردهاند و کسانی که در همان جلسات و نشستها حضور داشتهاند، نسبت به درستی آن ایده تردید داشتهاند، میتوان حدس زد که چه بسا خود آقای آلگ خارخوردین نیز احتمالا یکی از همان کسان بوده باشد. پس ما با سؤالهای جالب دیگری هم مواجه هستیم: چرا آن افراد، و از جمله، آقای خارخوردین، با شکل خاصی از ایدهی اجرایی کردن دستورنامه رابرت در روسیه مخالفت کردهاند؟ و برنامه جایگزین آنان برای اجرای دستورنامه رابرت در روسیه برای متمدن سازی روسها چیست؟
ادامه دارد. . .
[1] Oleg Kharkhordin
[2] به معنای «نوسازی»، در زمان گورباچف در حزب کمونیست رواج یافت و به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی منجر شد
[3] Anastasia Kostrioukova
[4] Two translations of this text were brought in by the Americans during Perestroika in order to “civilize the brutes.” But “there are two things that would make a Russian life better: Prozac and that stuff,” Kharkhordin remarked, “you smile and you fall asleep.”
[5] that stuff
[6] Kharkhodin remarked that the idea of implementing Robert’s Rules of Order in Russia was greeted with skepticism in the past.