اخبار ساخت جامعه‌های طراز نوین

مشاور پارلمانی انجمن «اصلاح ساختاری احزاب سیاسی» (اساس) به مناسبت فرا رسیدن ۲۸ مرداد ۱۴۰۲، طی بیانیه‌ای خطاب به دبیر این انجمن پیشنهاد کرد کمیته‌ای متشکل از ۹ نفر از اعضای این انجمن برای ارایه مشورت و نظارت بر یک کار تحقیقی با عنوان موقت: «۲۸ مرداد: پایان تلخ بازی بدقاعده» تشکیل شود. هدف از انجام این کار تحقیقی به اختصار در این بیانیه تشریح شده است.

متن این بیانیه کوتاه به نقل از رسانه الکترونیکی انجمن اساس در ادامه تقدیم می‌شود:

«انجمن اصلاح ساختاری احزاب سیاسی» (اساس) یک نمونه از انجمن‌هایی است که با مشارکت آن گروه از فعالان اجتماعی علاقمند، که کم و بیش با قانون عام پارلمانی و دستورنامه رابرت آشنا شده‌اند، تأسیس شده اند و هدفش این است که بر اساس تجربه‌هایی که از به کار گیری قانون عام پارلمانی کسب کرده‌ است و در پرتو علم حقوق پارلمانی که تا کنون فرا گرفته‌ است بکوشد تا مشکلات ساختاری احزاب سیاسی را که در فرهنگ جاری در ایران امروز تشکیل شده‌اند و فعالیت کرده‌اند یا می‌کنند، بررسی کند و راهکارها و راه‌حل‌هایی را برای آن دسته از این مشکلاتی که به نظر می‌رسد در پرتو علم حقوق پارلمانی رفع خواهند شد، به فعالان سیاسی/اجتماعی علاقمند تقدیم کند.

«راهنمای تأسیس حوزه‌های حزبی مستقل» یکی از نخستین جزوه‌هایی بود که کمیته‌ای هم برای نوشتن پیش‌نویس آن در انجمن اساس سازمان‌دهی شد و مباحث اولیه این کمیته نیز مکتوب و در سطح محود منتشر شد، اما با سر برآوردن خیزش تاریخی «زن، زندگی، آزادی» ادامه کار موقتاً متوقف شد.

«روزشمار رویدادهای» انجمن اصلاح ساختاری احزاب سیاسی (اساس) عنوان تجلیلی است که به مثابه یکی از مجموعه کتاب‌های «تجربه یک جهش فرهنگی» در دست نگارش است.

«تجربه یک جهش فرهنگی» عنوان کلی یک مجموعه متنوع از نوشته‌های گوناگون است که روند انکشاف تدریجی علم حقوق پارلمانی و گفتمان مبتی بر این علم را در ایران معاصر، تشریح و تبیین می‌کنند.

آن چه در ادامه می‌آید روزشمار روز شنبه ۲ مرداد ۱۴۰۰ «اساس» است که اعضای هسته اولیه گروه حامیان تأسیس انجمن اصلاح ساختاری احزاب سیاسی نخستین نشست خودشان برگزار کردند.

گفتنی است که مطالب این کتاب قرار است در چند بخش تدوین شود: بخش اسناد آن ۱۰۰ صفحه است که به ترتیب تاریخ مدون شده‌اند. بخش روزشمار آن، به همان ترتیبی که در نخستین نمونه آن مشاهده می‌شود، تاریخچه رویدادهای این انجمن را روایت خواهد کرد. تحلیل تحولات درونی افکار و عقاید اعضای انجمن در پرتو درک بهتر از علم حقوق پارلمانی و مشاهده‌ تحربه‌های به دست آمده در جریان تأسیس و اداره و بسط انجمن اساس، به عنوان یک تمرین، بخش‌های دیگر این نوشته را تشکیل خواهند داد. سایر اسناد و جزوات راهنمای «اساس» هم جداگانه در اختیار فعالان سیاسی پروفشنال گذاشته خواهد شد.

علاقمندان برای اطلاعات بیشتر در مورد مجموعه «تجربه یک جهش فرهنگی» و دریافت نسخه‌ی کاغذی یا الکترونی از کتاب‌هایی که تا کنون از این مجموعه منتشر شده است، با شماره ۸۸۹۱۱۰۱۷، دفتر کادرها تماس بگیرند.

و اما نخستین روزشمار رویدادهای انجمن اساس:

متنی که در ادامه تقدیم می‌شود، پیشگفتار سرکار خانم طاهره نقی‌یی دبیرکل محترم سازمان معلمان ایران بر ترجمه ویرایش دهم کتاب دستورنامه رابرت است. قرار است این کتاب با این پیشگفتار به صورت کاغذی یا الکترونیکی به تعداد مورد نیاز تکثیر و به اعضای این سازمان و سایر معلمان عللاقمند در سطح کشور تقدیم شود.

گفتنی است که تا کنون این کتاب با مقدمه‌های آقایان مهندس محمد عطاردیان بنیان‌گذار کانون عالی انجمن‌های صنفی کارفرمایی ایران، دکتر مصطفی معین، بنیان‌گذار و رییس انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری، و دکتر عیسی امینی رییس هیأت مدیرۀ وقت کانون وکلای مرکز، در تیراژ‌های مورد نیاز تکثیر شده و به مسؤلان و اعضای تشکل‌های کارفرمایی، انجمن‌های علمی دانشگاهیان و کانون‌های وکلای سراسر کشور تقدیم شده است.

هر یک از پیشگفتارهای مذکور، با توجه به نیازهای مخاطبان خاص و مورد نظر، اهمیت دستورنامه و روش فراگیری این قواعد را بررسی کرده است. سرکار خانم نقی‌یی نیز، به عنوان یک معلم و دبیرکل سازمان معلمان ایرن، به نقش تاریخی‌ای که اعضای این سازمان می‌توانند در این زمینه ایفا کنند پرداخته است.

خانم نقی‌یی در این مقدمه از جمله تأکید کرده است که معلمان باید بکوشند تا رویکردی را که بر اساس آن «زندگی جنگ است جانا بهر جنگ آماده شو» را تغییر بدهند و به کودکان تفهیم کنند که زندگی می‌تواند به بازی در در چارچوب قواعد عادلانه‌‌ای بدل شود که به آن دموکراسی هم گفته می‌شود و همان قواعد است که با جزئیات کامل و همراه با علم حقوق پارلمانی که این حقوق و قواعد را بر مبنای فلسفی تبیین می‌کند، در این کتاب تشریح شده است.

متن کامل مقدمه خانم دبیرکل:

۱. «گروه حامیان تأسیس انجمن اصلی» که نخستین نشست هم‌اندیشی خود برای بومی‌سازی روش‌های به کارگیری قانون عام پارلمانی در فرهنگ ایرانی را، روز یک‌شنبه ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۱ برگزار کرد و تا کنون در دو دوره به فعالیت‌های خود در همین زمینه ادامه داده است، در چهل و نهمین نشستِ دوره‌ی دوم خود، که روز سه‌شنبه ۲۹ فروردین ۱۴۰۲ برگزار شد، تصویب کرد که نخستین نشست مجمع مؤسس انجمن اصلی، روز سه‌شنبه ۳۰ خرداد ماه ۱۴۰۲ در دفتر کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت (کادرها) دعوت به دستور شود.

در حالی که پس از صدور اطلاعیه ۱۵ بهمن آقای میرحسین موسوی و طرح پیشنهاد گذار سه‌مرحله‌ای به سامان سیاسی نوین از سوی وی، مسائل مرتبط با رویه‌ها و قواعد مورد توافق برای تدوین، تصویب و اصلاح قانون اساسی کشور (و قوانین اساسی شهر‌ها و روستا‌ها) در کانون توجه فعالان اجتماعی قرار گرفته است، تعداد هرچه بیشتری از این فعالان به اهمیت کتاب دستورنامه رابرت پی‌می‌برند. این کتاب، که تمام مطالب این وب‌سایت به صورت تخصصی به معرفی آن اختصاص یافته است، قانون عام پارلمان، یا قانون اساسی عام و همگانی را تشریح کرده است که تازه بر اساس آن می‌توان در مورد روند و روش تدوین، تصویب و اصلاح هر قانون اساسی/اساسنامه به توافق رسید.

متآسفانه بیشتر تشکل‌های فعلی هنوز در مرحله الیگارشیک به سرمی‌برند و حول تعداد معدودی از رهبران اولیه خود که آن‌‌ها را تأسیس کرده‌اند می‌چرخند و به دلایل تاریخی و فرهنگی هنوز امکان توسعه فزاینده را ندارند. با این همه، امید می‌رود با تعمیق و بسط مبارزات آزادیخواهانه مردم، تشکل‌های نوین بر اساس قانون عام پارلمانی و خارج از کنترل حقوقی‌ای نظام مستقر تشکیل شوند به نحوی که از همان ابتدا ظرفیت‌های لازم برای توسعه در سطح ملی را داشته باشند. در آن صورت است که می‌توان امیدوار بود شرایط فرهنگی برای تشکیل حکومت‌های محلی در سطح شهر و روستا فراهم شود و از اتحاد نمایندگان آن‌ها کنوانسیون تدوین قانون اساسی کشورشکل بگیرد و قانون اساسی به مثابه یک فرهنگ متبلور شود.

دفتر کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت که هدف اصلی‌اش آموزش علم حقوق پارلمانی و قانون عام پارلمانی (به روایت مندرج در کتاب دستورنامه رابرت) است، کوشیده‌ است تا حتی‌المقدور به شکل‌گیری انجمن‌ها و تشکل‌هایی بر اساس این قواعد مدد برساند. یکی از آن ‌ها «انجمن‌های قانون اساسی» است که هدفشان ترویج علم حقوق پارلمانی و ارتقای مهارت‌های لازم برای تدوین قانون اساسی در هر شهر و روستاست.

اخبار مربوط به فعالیت‌های این انجمن‌ها اینجا در دسترس علاقمندان قرار گرفته و خواهد گرفت. در ادامه نیز پیش‌نویس بیانیه هدف تأسیس سازمانی برای ترویج این انجمن‌ها که در تاریخ ۲۳ اسفند ۱۴۰۰ تهیه شده است، تقدیم علاقمدان می‌شود. امید می‌رود این انجمن در کنار سایر انجمن‌هایی مثل انجمن‌های شهر و روستا که در دست تأسیس هستند، بتوانند به مردم هر شهر و روستا کمک کنند تا قانون اساسی شهر و روستای خودشان را طبق اراده خودشان اما در چارچوب علم حقوق پارلمانی، تهیه کنند و به تصویب برسانند، علمی که روابط حقوقی اعضای یک مجموعه را بر اساس اصول بدیهی مورد توافق تبیین می‌کند تا مانع از بروز مغایرت‌ها و ناکارکردی‌های ساختاری شود. و اما متن پیش‌نویس بیانیه تأسیس سازمانی برای ترویج انجمن‌‌‌های قانون اساسی:

آقای میرحسین موسوی در آخرین بیانیه خود که روز ۱۵ بهمن ۱۴۰۱ منتشر شد سه پیشنهاد مطرح کرد که - به اعتراف خودشان - با ابهاماتی همراه است. از آنجا که این پیشنهادها به «قانون اساسی» مربوط می‌شوند و در قلمرو دیسیپلین حقوق پارلمانی قرار می‌گیرند، کوشش می‌شود تا به ابهامات مطرح شده از سوی ایشان به اختصار پاسخ‌هایی داده شود:

۱. برگزاری همه پرسی،‌ و به طور کلی، برگزاری هر نوع انتخاباتی بخشی از حقوق مسلم مردم است و هیچ ربطی به دولت مستقر ندارد. مردم هر شهر و روستا، حق دارند هر وقت اراده‌ کنند به دلخواه خودشان انتخابات برگزار کنند. حق تعیین روش برگزاری انتخابات و تعیین زمان و مکان آن نیز جزو حقوق اولیه و مسلم مردم هر شهر و روستاست. مردم هر شهر و روستا می‌توانند فردی را به عنوان مسؤل انتخابات از میان خود برگزینند تا وی کمتیه‌ای را برای این کار سازمان دهد و انتخابات را برگزار کند. یا خودشان اعضای کمیته‌ی انتخابات را تعیین کنند.

۲. ماهیت مجمع مؤسسان از منظر حقوق پارلمانی، کنوانسیون محسوب می‌شود و در واقع متشکل از نمایندگان حکومت‌های محلی شهرها و روستا‌های سراسر کشور است. در نتیجه، بعد از تشکیل حکومت‌های محلی در شهر‌ها، نمایندگان آن‌ها مجمع مؤسسان یا کنوانسیون قانون اساسی را تشکیل خواهند داد. قانون عام پارلمانی، جزئیات مربوط به رویه‌های تشکیل و اداره کنوانسیون‌ها را با دقت تشریح کرده است.

۳. هر قانونی باید روش اصلاح خودش را پیش‌بینی کند. این یک عرف شناخته شده است. اما باید اضافه کرد که یکی از اصول بنیادین قانون عام پارلمانی تصریح می‌کند که الزام‌ها برای تغییر یک اقدام قبلی باید سخت‌تر از الزام‌ها برای انجام همان اقدام در مرحله اول باشد. طبق این اصل بنیادین قانون عام پارلمانی، (که از تبیین حقوقی آن در اینجا صرف‌نظر می‌شود)، اصلاح قانون باید سخت‌تر از تصویب مفاد آن در مرحله اول باشد. این حق مردم است که میزان این «سخت‌تر» بودن را تعیین کنند. معمولاً، قوانین با اکثریت آرای موافق مأخوذه به تصویب می‌رسند اما با دو سوم آرای موافق مأخوذه اصلاح می‌شوند. با توجه به این اصل است که مردم هر شهر و روستا و کشور می‌توانند، الزام سخت‌تری برای اصلاح قوانین اساسی خودشان تعیین کنند.

یادآوری این نکته ضروری است که «قانون اساسی» بیش از آنکه یک سند مکتوب باشد، یک فرهنگ است که نشان می‌دهد تک‌تک افراد جامعه به چنان بلوغی رسیده‌اند که در چارچوب قواعدی رفتار می‌کنند که حقوق تمام شهروندان یک جامعه را به صورت برابر، تضمین می‌کند. هر روز که از حصر شما می‌گذرد نشان می‌دهد فاصله ما تا چنان فرهنگی دور و دورتر از آن است که تصور می‌شد. . .

تمام
۱۵ بهمن ۱۴۰۱

در نخستین بخش این سلسله یادداشت‌ها در مورد ضرورت تأسیس حوزه‌های حزبی مستقل در پرتو علم حقوق پارلمانی و قانون عام پارلمانی ـ آنطور که در دستورنامه رابرت تشریح شده است - تأکید شد. در بخش دوم نیز تمایز بین نقش بنیان‌گذارِ یک حوزه‌ حزبی مستقل با نقش مدیر جلسات تصمیم‌گیری گروهی به صورت خلاصه مورد بررسی قرار گرفت.

همین جا باید دوباره تأکید شود کسانی که عملاً‌ برای تأسیس حوزه‌های حزبی مستقل، آستین همت بالا می‌زنند و در این عرصه به طور جدی تلاش می‌کنند، نشان می‌دهند که، به طور طبیعی، خصوصیاتی دارند که آنان را از سایرین متمایز می‌سازد. این خصوصیات، معمولاً در علم مدیریت مورد بررسی قرار می‌گیرد. علاوه بر این خصوصیات مدیریتی، فضائل اخلاقی و فضائل شخصیتی نیز در موفقیت بنیان‌گذارن حوزه‌های حزبی مستقل نقش تعنین کننده دارد. چرا که بدون فضائل اخلاقی و شخصیتی، جلب اعتماد دیگران غیرممکن است. با این همه، و همانطور که قبلاً مورد تأکید قرار گرفت، هدف اصلی این سلسله یادداشت‌ها ارتقای مهارت‌هایی است که برای ایجاد حوزه‌های حزبی مستقل و دموکراتیک، به خصوص در فرهنگ استبداد زده ایرانیان، لازم است. بخشی از این مهارت‌های اختصاصی، آشنایی با علم حقوق پارلمانی و مسلط شدن به قانون عام پارلمان - آنطور که در دستورنامه رابرت تشریح و تبیین شده است - و مهم‌تر، مهارت‌های به کارگیری این قواعد پیچیده در ایران است.

تأمل در تجربه‌های به کارگیری این قواعد در مجامع تصمیم‌گیری ایرانیان نشان می‌دهد که حتی همین دسته از مهارت‌ها، یعنی مهارت‌های ناشی از آشنایی با پروفشن پارلمانی، نیز، آنجا که موضوع به تأسیس حوزه‌های حزبی مستقل مربوط باشد، می‌تواند به دو بخش نسبتاً متمایز تقسیم شود: یک) مهارت‌های مربوط به مدیریت انواع نشست‌ها در یک حزب و تدوین و تصویب انواع آئین‌نامه‌های آن، و دو) مهارت‌هایی که به صورتبندی نوع خاصی از ایدئولوژی یک حزب ممکن است اثر بگذارد. یعنی این که شما می‌خواهید یک حزب برای حاکمیت مردم در یک نظام دموکراتیک ایجاد کنید، یا حزبی متناسب با یک نظام آریستوکراتیک، یا تکنوکراتیک، یا اتوکراتیک، یا تئوکراتیک، و یا انواع نظام‌های سیاسی دیگری به جز حاکمیت مردم.

لازم به یادآوری است مهارت‌های مربوط به اداره انواع مجامع تصمیم‌گیری و تدوین و تصویب اساسنامه/آئین‌نامه‌‌ی انواع جامعه/انجمن/سازمان، و به طور کلی مهارت‌هایی که موضوع پروفشن پارلمانتارین‌هاست، و شرح جامع و کامل آن در کتاب دستورنامه رابرت آمده است،‌ در نوشته‌های دیگری که در همین وب سایت منتشر شده و می‌شود، در دسترس علاقمندان قرار دارد. از همین رو، بنینا‌گذاران حوزه‌های حزبی مستقل برای ارتقای مهارت‌های خود در امر مدیریت کارآمد و اثربخش جلسات تصمیم‌گیری حتما باید به آن نوشته‌ها مراجعه کنند، و بسیار مهم‌تر، در جریان عمل این مهارت‌های خود را ارتقا بدهند یا از کمک کسانی بهره‌مند شوند که می‌توانند جسات تصمیم‌گیری حوزه‌های حزبی را در چارچوب این قواعد نسبتاً‌ پیچیده اداره کنند.

با توجه به این توضیحات، می‌توان این طور جمع‌بندی کرد که دامنه و گستره این سلسله یادداشت‌ها به اثراتی محدود می‌شود که انتظار می‌رود، آشنایی با علم حقوق پارلمانی و قانون عام پارلمانی در رویکرد بنیان‌گذارن حوزه‌های حزبی مستقل به مثابه فعالان سیاسی بر جا بگذارد. اثرات آشنایی با دستورنامه رابرت به مثابه کتاب حقوق پارلمانی بر رویکرد فعالان سیاسی چیست و چه می‌تواند باشد، یا به بیان مناسب‌تر، چه باید باشد؟

آنچه که در ادامه تقدیم می‌شود، یکی از مهم‌ترین اثرات احتمالی این آشنایی را مورد بررسی قرار می‌دهد: حکومت مردم یا حکومت قانون؟‌

هر فعال اجتماعی که - کم و بیش - با فرهنگ تصیم‌گیری گروهی ایرانیان آشنا باشد، به محض مواجهه با عنوان شورای عالی نهادهای مدنی (نام موقت) - که روند تأسیس آن کلید خورده است - دچار این تردید می‌شود که آیا تشکیل چنین شورایی در چنین شرایطی اصلاً امکان‌پذیر است؟ پاسخ این پرسش روشن است: اگر کسانی که قرار است این شورا را تأسیس کنند، با دستورنامه رابرت آشنا نبودند، و اگر متعهد نباشند یا متعهد نشوند که طبق قانون عام پارلمانی - که در این کتاب تشریح و تبیین شده است - رفتار کنند، قطعاً و یقیناً تأسیس و ادامه کار چنین شورایی محال خواهد بود. چرا؟ این نوشته می‌کوشد تا روند تأسیس و اداره این شورا را - که قرار است طبق رویه‌های توصیف شده در دستورنامه جلو برود - تشریح کند و نشان دهد که چرا می‌توان امیدوار بود چنین شورایی با دعوت از فعالان اجتماعیِ متعهد و پایبند به قواعد منطقی و عادلانه مورد توافق شکل بگیرد و در حد خود بر ارتقای کیفیت فرهنگ تصمیم‌گیری گروهی اثر مثبت برجا بگذارد.

در پنجمین نشست کمیته هماهنگی گروه حامیان تأسیس شورای عالی نهادهای مدنی که روز شنبه ۲۴ دی ماه ۱۴۰۱ در تهران برگزار شد، اعضای حاضر در نشست به «کمیته کل» قیام کردند تا این موضوع را مورد بررسی قرار بدهند که اصول و مبانی پیش‌نویس بیانیه تأسیس شورای عالی نهادهای مدنی کدام است؟ شناسایی و تعریف این اصول و مبانی از این جهت اهمیت دارد که می‌تواند به مثابه یک چارچوب مفهومی، گستره‌ی مورد توافق برای اصلاحات احتمالی در متن پیش‌نویس بیانیه تأسیس شورای عالی نهادهای مدنی را تعریف کند. نوشته‌ای که در ادامه تقدیم می‌شود، به قواعد پارلمانی ناظر بر این امور می‌پردازد و به مدعوان به گروه حامیان تأسیس شورای عالی نهادهای مدنی توصیه می‌شود این نوشته را با دقت مطالعه فرمایند: