دستورنامه رابرت (براي نوآموزان)

در حاليكه نخستين ويرايش دستورنامه رابرت در سال 1876 در آمريكا منتشر شد، اما در سال 2005 بود كه براي نخستين بار چكيده ويرايش دهم كتاب در اختيار نوآموزان قرار گرفت. ترجمه فارسي اين كتاب در حال حاضر در همين وب سايت جاگذاري شده و در اختيار علاقمدان قرار گرفته است. با تقه زدن روي عنوان‌هاي فهرست مطالب اين كتاب - كه در ادامه آمده است - به اصل مقاله دسترسي خواهيد يافت. اما پيش از آن، لطفاً به چند نكته مهم توجه كنيد:

• يك. مخاطبان اين كتاب، نوآموزان در كشورهايي هستند كه مجامع تصميم‌گيري در آن‌ها طبق قانون عرفي پارلمان اداره مي‌شود. در حاليكه مجامع تصميم‌گيري در ايران معمولاً بدون قواعد مدون، بر اساس روش‌هاي من درآوردي و به شيوه‌ي هيأتي اداره مي‌شوند و با پا در مياني شيخ مجلس تصميم‌ نهايي اتخاذ مي‌شود. اما اگر تعداد حاضران در مجلس از چند نفر بيشتر شود و موضوع مورد بحث جدي باشد و اختلاف نظرها بالا بگيرد، روش ريش سفيدي ديگر جواب نخواهد داد و جلسه به هم مي‌خورد و چه بسا كار به جاهاي باريك مي‌كشد. به همين دليل، اين كتاب براي كساني كه مي‌خواهند به مجامع تصميم‌گيري هيأتي در ايران امروز بروند، كارآيي نخواهد داشت.

• دو. براي اداره مجالس مشورتي بيش از هشت تا ده نفر، طبق قانون عرفي پارلمان، به رئيساني نياز داريم كه قانون پارلمان را - كه بخش‌هاي اصلي و عمومي آن در دستورنامه رابرت تشريح شده است - بخوبي بلد باشند و مهارت لازم براي اداره جلسه طبق آن قانون را كسب كرده باشند. كه البته در آن صورت به چنين كتابي هم چندان نياز نخواهد بود. چون هر عضو نوآمده مي‌تواند سؤال‌هاي پارلماني خود را از رئيس جلسه سؤال كند و رئيس جلسه نيز وظيقه دارد - در صورتي كه سؤال مطرح شده در آن زمان طبق دستور باشد - قواعد ضروري را براي عضو توضح دهد (هرگاه موضوعي در دست بررسي نباشد،‌ طرح هر سؤال پارلماني‌اي در دستور خواهد بود، اما رئيس حق دارد به سؤال‌هاي فرضي پاسخ ندهد. براي قواعد بيشتر در اين زمينه به اينجا مراجعه كنيد).

• سه. در نتيجه، اين كتاب در ايران امروز احتمالاً به درد آن گروه از جلسه‌رو‌هاي حرفه‌اي مي‌خورد كه قبل از حضور در كارگاه‌هاي آموزش دستورنامه رابرت مطالب آن را بخوانند و با ذهن باز‌تر و آماده‌تري در اين كارگاه‌ها شركت كنند تا مهارت‌هاي لازم براي اداره مجالس تصميم‌گيري را به دست آورند. دفتر كادرها تلاش مي‌كند تا در آينده نزديك فشرده‌ي پرمصرف‌ترين قواعد مورد نياز براي اداره جلسات تصميم‌گيري را كه براي رئيسان جلسات در ايران امروز مناسب باشد تهيه كند و در اختيار علاقمندان قرار دهد.

• واقعیت این است که این قواعد، به نحوی، گرامر زبان هم‌اندیشی هستند. و از آنجا که با رویه‌های ناظر بر هم‌اندشی در فرهگ ایرانیان بسیار متفاوت هستند، مثل این است که ما با دو زبان فرهنگی کاملاً متفاوت مواجه هستیم. در نتیجه، راه حل این مشکل این است که مدیر جلسه‌ای که قرار است طبق قواعد اداره شود و نه به صورت ریش‌سفیدی، باید به این دو زبان متفاوت کاملاً آشنا باشد و هنگام اداره جلسه، زبان فرهنگی ایرانیان را به زبان فرهنگی این قواعد ترجمه کند؛ یعنی، مویات و خواسته‌های افراد حاضر در جلسه را به زبان این قواعد ترجمه کند تا مشخص شود چه باید کرد. این کار بسیار سخت است، اما خوشبختانه این روش کار کشف شده و در فرهنگ ایرانیان کاشته شده است.

• چهار. توجه داشته باشيد كه ترجمه‌هاي ارايه شده نهايي نيستند. چرا كه در جريان برگزاري كارگاه‌هاي دستورنامه رابرت براي برخي از اصطلاح‌ها معادل‌هاي مناسب‌تري انتخاب شده است كه در چاپ ويرايش يازدهم كتاب اصلي از آن‌ها استفاده خاواهد شد.

• پنج. نكته آخر اينكه، متن كاغذي ويرايش دهم دستورنامه رابرت - كه مترجم متن الكترونيكي آن‌ها را از طريق چند وب سايت در اختيار علامندان قرار داده - به زودی از سوی نشر اختران منتشر خواهد شد براي كسب اطلاعات بيشتر در مورد ويرايش‌هاي گوناگون كتاب دستورنامه رابرت به اينجا مراجعه كنيد. و اما فهرست مطالب دستونامه رابرت براي نوآموزان (ويرايش دهم):

الف - ماهيت كنوانسيون
ب - حقوق و وظايف نماينده
پ - جانشين ها و نحوه ي جايگزيني آنان
ت - تفاوت هاي كنوانسيون با نشست هاي ديگر
ث - سه گام مهم در شروع كنوانسيون
ج - تأیيد اعضای صاحب رأي
چ - اعتبارنامه هاي مورد اختلاف
ح - تصويب قواعد كنوانسيون
خ - بررسي قطعنامه ها

الف - اهميت كميته ها
ب - برنامه ريزي نشست هاي كميته
پ - اعتبار اقدام كميته
ت - رويه ي كميته
ث - كميته هاي دائم و ويژه
ج - گزارش هاي كميته

الف - بوردهاي مستقل
ب - بوردهاي فرعي
پ - كميته ي اجرايي
ت - رويه ها در بورد
ث - اعتبار اقدام هاي بورد

الف - وظايف
ب - گزارش خزانه دار
پ - بازرسان

الف - نقش منشي
ب - ارسال فراخوان يا اخطا ر نشست ها
پ - تهيه دستور كار براي رئيس جلسه
ت - وظايف در جريان نشست
ث - تهيه ي پيش نويس صورت جلسه
ج - تصحيح و تصويب صورت جلسه
چ - وظايف خارج از نشست

الف - اخطار نظام نامه اي
ب - فرجام خواهي
پ - تعليق قواعد
ت - سؤال پارلماني
ث - نقش پارلمانتارين

الف - پيش گفتار
ب - پيشنهاد اصلي
پ - پيشنهادهاي فرعي
ت - پيشنهادهاي فوريتي
ث - پيشنهادهاي ضمني
ج - پيشنهادهايي كه موضوعي را دوباره در برابر مجمع قرار مي دهند

1 - درست است كه رئيس فقط براي شكستن تساوي آرا رأي مي دهد؟
2 - آيا اعضا به اعتبار سمت، مي توانند رأي بدهند و آيا آنان در تعيين نصاب
شمارش مي شوند؟
3 - درست است كه، وقتي نصاب حاصل شد، صرف نظر از اينكه در جريان نشست
چند نفر عضو جلسه را ترك كنند، نصاب محفوظ خواهد ماند؟
4 - در تعيين نتيجه ي رأ ي گيري، اكثريت آرا چگونه تعيين مي شود؟
5 - آيا هنگام شمارش آرا مي توانيم ارقام كسب شده را گرد كنيم؟ به عنوان نمونه،
چون دو سوم 101 رأي مي شود 3333 / 67 ، آيا 67 رأي مثبت از 101 رأي اخذ شده،
دو سوم آرا محسوب مي شود؟
6 - آيا آرای ممتنع شمرده مي شوند؟
7 - رأي عدم اعتماد چيست؟
8 - با «اصلاح دوستانه » چه مي كنيد؟
9 - درست است كه عضوي كه در ارتباط با يك پيشنهاد تضاد منافع دارد نمي تواند
به آن پيشنهاد رأي دهد؟
10 - رأي وكالتي را مي توان به حساب آورد؟
11 - مذاكره در باره يك پيشنهاد را بايد بلافاصله پس از آنكه عضوي پيشنهاد
كفايت مذاكره را مطرح كرد خاتمه داد؟
12 - آيا پيشنهاد روي ميز گذاشتن يك پيشنهاد تا نشست بعدي طبق نظا منامه است؟
13 - آيا با تصويب پيشنهاد گذاشتن روي ميز مي توان چيزي را به شكست كشاند؟
14 - چگونه مي توانم يك موضوع را در برنامه ي كار نشست بگنجانم؟
15 - آيا خلاصه كردن موضوعاتي كه در نشست به بحث گذاشته مي شوند در
دستور جلسه لازم نيست تا دستور جلسات كامل شوند؟
16 - اگر صورت جلسات نشست قبلي صحيح باشند، آيا تصحيحات صورت جلسه اي
كه تصحيحات در آن اعمال شده، در دستور جلسه خواهد آمد؟
17 - آيا در يك اجلاس اجرايي مي توان رأي گيري كرد؟
18 - آيا امكان دارد يك استعفانامه را پس از تقديم پس گرفت؟
19 - آيا مي توانيم نشست هاي بورد خودمان را از طريق تلفن كنفرانس برگزار كنيم؟
20 - چگونه مي توانيم از دست مسؤولي كه دوستش نداريم، پيش از اتمام دوره خلاص شويم؟

الف -اهميت ويرايش دهم كتاب نظام نامه ي رابرت
ب - نظام نامه رابرت به عنوان كتاب مرجع
پ - نظم نامه رابرت چگونه سازماندهي مي شود:
1 - نكات اساسي
2 - پيشنهادها
3 - مجموعه ي قواعد
4 - جدول ها، نمودارها و فهرست ها
ت - استفاده از نظام نامه هنگام بروز تعارض در ميان پيشنهادها
ث -توصيف خصوصيات استاندارد پيشنهادها
ج - استفاده از جدول هاي كتاب
چ - فهرست مطالب و ضمایم
ح - آموزش بيشتر