آنچه که یک «انجمن‌‌ساز» باید بداند

این روزها گروه‌های هرچه بیشتری از مردم ضرورت «انجمن‌سازی» برای تحقق هدف‌های گوناگون را بیش از پیش درک می‌کنند و کارآفرین‌های هر چه بیشتری دنبال گردهم‌آوردن افراد علاقنمد هستند تا با هم انجمنی درست کنند تا مشکلی از مشکلات اجتماعی کشور را برطرف سازند.

اخبار دریافتی حاکی از این است که در هر شهر و روستا کسانی در پی تأسیس انجمن‌های شهر و روستا، متشکل از انجمن محلی زنان،‌ انجمن محلی معلمان،انجمن محلی کسبه، انجمن محلی کارگران، انجمن محلی داشن‌آموزان، و سایر انجمن‌های محلی هستند. نمایندگان همین انجمن‌های محلی، در سطح بالاتر، دور هم جمع می‌شوند و انجمن زنان، معلمان، کسبه، کارگران،‌دانش‌آموزانِ شهر را تشکیل می‌دهند. به همین ترتیب، نمایندگان همین انجمن‌های سطح بالاتر هستند که در آینده دور هم جمع می‌شوند و انجمن‌هایی در سطح استان و در سطح کشور را تشکیل خواهند داد.

در حال حاضر بنیان‌گذاران این انجمن‌ها با تشکیل گروه‌هایی در سطح ملی تلاش می‌کنند تا تجربه‌های خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و در سطح ملی به تصمیم‌های خردمندانه برسند.

عرف جاری برای تأسیس انجمن در ایران، روش‌های ریش سفیدی و هیأتی است. این روش‌های سنتی برای محافل و گروه‌های پنح شش نفری و برای مدیریت کارهای ساده و کوچک بسیار کارآمد است. اما اگر قرار باشد انجمن‌های بزرگ و دائمی برای انجام کارهای پیچیده و درازمدت تأسیس شود، روش‌های تصمیم‌گیری گروهی سنتی و مدیریت هیأتی جواب نمی‌دهد و کلافی از سردرگمی و ندانم کاری ایجاد می‌کند که به مرور دوستی‌ها را به دشمنی تبدیل خواهد کرد.

دنیای متمدن برای حل این مشکلات، مجموعه‌ی قواعدی آفریده است که به آن «رویه پارلمانی» گفته می‌شود. این قواعد در کتاب‌های متعدد و متنوعی تشریح و تبیین شده است. یکی از جامع‌ترین و کامل‌ترین آن‌ها کتابی است به نام دستورنامه رابرت. این وب‌سایت هم فقط برای معرفی و آموزش قواعد همین کتاب راه‌اندازی شده است.

کسانی که با قواعد مندرج در این کتاب آشنا شده باشند می‌دانند که این قواعد در واقع آئین‌نامه جامع و کاملی است که بر اساس آن می‌توان انواع جامعه/انجمن/سازمان‌ها را- در هر اندازه و برای تحقق هر هدفی - تأسیس و اداره کرد.

توجه داشته باشید که هیچ گروهی ملزم نیست طبق قواعد این کتاب رفتار کند. اما،‌ همانطور که پختن غذا یا شنا کردن قواعدی دارد که همه می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند، انواع انجمن‌ها و مجامع تصمیم‌گیری هم کارهای مشخص و مشابهی انجام می‌دهند که در تمام دنیا - کم یا بیش - شبیه به هم است. در نتیجه می‌توانند - اگر خواستند - از تجربه‌های دیگران استفاده کنند.

به علاوه،‌ هر گروهی آزاد است، طبق نظر خودش، هر بخش از قواعد مندرج در دستورنامه را حذف یا اصلاح کند.

با این توضیحات مقدماتی، خاطر نشان می‌شود، این سلسله یادداشت‌ها تلاش می‌کند مبرم‌ترین و مهم‌ترین قواعد دستورنامه رابرت را که برای تأسیس و اداره یک جامعه/انجمن/سازمان کوچک و معمولی لازم است، به زبانی که برای خواننده ایرانی قابل فهم باشد، توضیح دهد.

همانطور که گفته شد، بنیان‌گذاران انواع انجمن‌های محلی در گروه‌هایی متشکل می‌شوند تا تجربه‌های خودشان را با هم به اشتراک بگذارند. به همین خاطر از بنیان‌گذاران انواع انجمن‌های محلی دعوت می‌شود در این گروه‌ها عضو شوند و از تجربه‌های هم بهره ببرند. بدیهی است مشاور پارلمانی هم تمام تجربه‌های خودش را در اختیار بنیان‌گذران انجمن‌های محلی خواهد گذاشت و آمادگی دارد تا ضمن مدیریت نشست‌های این انجمن‌ها، قانون عام پارلمانی را - در جریان عمل - به آنان آموزش بدهد.

توجه دارید که ماهیت قواعد دستورنامه بیشتر حقوقی است. چون این قواعد حقوق اعضای یک انجمن‌ را - اعم از حقوق هر عضو، حقوق اقلیت، حقوق اکثریت، حقوق کل اعضا - را در ارتباط همه جانبه با هم، و بر اساس آرای با وزن مساوی اعضا، و به شکل متوازن، در تمام مراحل فعالیت یک انجمن، تبیین و تشریح کرده است. اما بنیان‌گذاران یک انجمن، باید با حداقلی از مهارت‌های مدیریتی نیز آشنا باشند. این سلسله یادداشت‌ها، هنگام ضرروت، به صورت مختصر، به مباحث مدیریتی هم اشاره خواهد کرد.

در ادامه، فهرست مطالب این سلسله یادداشت‌ها - به مرور که نوشته می‌شود، تقدیم خواهد شد تا با کلیک کردن هر کدام از آن‌ها به صفحه مربوطه دسترسی داشته باشید: