طرح كلي برنامه آموزشي كارگاه‌هاي تأسيس انجمن

طرح كلي برنامه آموزشي كارگاه‌هاي تأسيس انجمن

ويرايش دوم: اول ارديبهشت 94

پيشگفتار

1. اين طرح بر اساس تجربه‌هاي كارگاه‌هاي آموزش دستورنامه رابرت (كادرها)‌ كه تا كنون در دفتر كادرها برگزار شده تدوين شده است. در بيشتر اين كارگاه‌ها تلاش شده است كه قواعد دستورنامه رابرت، با توجه به نيازهاي اعضاي گروه‌ها و در جريان تأسيس يك انجمن مفروض به صورت عملي تمرين شود،‌ به نحوي كه بعد از تدوين و تصويب آئين‌نامه‌ و انتخاب مسؤلان و اعضاي هيأت مديره انجمن، گروه به مثابه يك گروه بتواند بدون نياز به مربي پارلماني به توسعه خود ادامه دهد. خاطر نشان مي‌شود هنوز هيچ گروهي در دفتر كادرها به مرحله‌ي تأسيس يك انجمن مورد قبول نرسيده است. در نتيجه، اين برنامه كامل نيست و لازم است به طور مرتب بازنويسي و روزآمد شود تا به يك راهنماي استاندارد ارتقا يابد.

2. يكي از نقاط ضعف تمام كارگاه‌ها اين بوده است كه به دليل ناشناخته و نارفته بودن مسير، و ناروشن بودن چشم انداز و نداشتن يك برنامه‌ي نسبتاً جامع، افرادي با علائق و انگيز‌ه‌هاي گوناگون وارد كارگاه‌‌ها مي‌شدند اما متناسب با اولويت‌هاي خودشان فقط بخشي از مسير را طي مي‌كردند. اما از آنجا كه اين كارگاه‌ها در واقع يك بازي پيچده‌ي گروهي است، و به حداقل حدود ده نفر عضو نياز دارد، كارگاه‌ها مجبور مي‌شدند اعضاي جديدي را جذب كنند. اما همين ريزش و رويش مستمر، برنامه‌ي آموزشي كارگاه‌ها را مختل مي‌كرد. براي مواجهه‌ با همين مشكل است كه اين برنامه تدوين شده است تا اعضاي جديد كارگاه‌هاي جديد با توجه به تعداد نشست‌ها و زمان‌ و دوره‌ي آن‌ها تصميم بگيرند و نسبت به برنامه‌هاي كارگاه‌ها آگاه و متعهد و پاسخگو باشند.

3. بعد از انتشار اين برنامه،‌ تمام كارگاه‌هاي فعال در دفتر كادرها به مرور تعيين سطح شده و ادامه فعاليت خودشان را با اين برنامه تنظيم خواهند كرد. طبق اين برنامه، طول دوره حدود 60 جلسه خواهد بود كه در سه مرحله‌ي 20 جلسه‌اي اجرا خواهد شد و هر عضو در برابر غيبت‌هاي موجه و ناموجه پاسخگو است و بايد عقب‌‌ماندگي‌هاي آموزشي خودش را جبران كند.

4. هر گروه جديد با تعداد حدود ده كارورز شروع به كار خواهد كرد و در صورتي كه با ريزش مواجه شود، به جاي جذب عضو جديد،‌ اعضاي قديمي‌ به كارگاه‌هاي ديگر منقل خواهند شد، به نحوي كه تعداد اعضاي هر كارگاه حدود ده نفر باقي بماند و هيچ عضو جديدي وارد كارگاه‌هاي قديمي‌تر نشود.

مرحله اول: معرفي

5. معرفي كتاب دستورنامه رابرت، معرفي قانون پارلمان، تاريخ قانون پارلمان، از يونان باستان تا رم و از آنجا تا بريتانيا و از آنجا به ايالات متحده، تدوين و انتشار دستورنامه‌ها و رويه‌هاي پارلماني و نقش و جايگاه آن‌ها در سازمان‌هاي مختلف به عنوان مرجع پارلماني

6. تشريح روند شكل گيري مفاهيم و قواعد قانون پارلمان و مقايسه آن با روند شكل گيري مفاهيم و قواعد رياضيات، منطق، زبان و اهميت تاريخي كشف مفاهيم قانون پارلمان به مثابه قواعد بازي دموكراسي، به عنوان مهارت خلق قواعد انتزاعي ناظر بر انواع مجامع انساني

7. پژوهش تطبيقي وضعيت بريتانيا و به طور كلي جامعه اروپا و تمدن‌هاي ماقبل سرمايه داري در مصر، هند، چين و به خصوص ايران و توضيح موانع تاريخي رشد مناسبات جديد در اين جوامع و به خصوص در ايران

8. تحليل وضعيت روستاهاي كويري ايران و تفاوت آن با روستاهاي شهرهاي نوار ساحلي خزر و بسط اين مقايسه در سطح اروپا و تأثير آن در پيدايش نطام سرمايه‌داري

9. شكل‌گيري مناسبات جديد تحت تأثير فرايندهاي جهاني سازي، فروپاشي مناسبات ماقبل سرمايه‌داري و مهاجرت انبوه دهاتيان به شهرهاي بزرگ و به خصوص به كلان شهر تهران

10. بررسي تأثير تغيير شيوه‌ي زيست دهاتيان در كلان شهر تهران، ضرورت تغيير نظام ارزشي و جا به جا شدن رتبه‌ي ‌ارزش آبروداري با ارزش قانون‌مداري در كلان‌شهرهاي امروز ايران و توضيح علل رواج دروغگويي در ايران و ارتباط آن با آبروداري و ضرورت ترويج درك جديدي از آبروداري بر مبناي تمايز بين حريم خصوصي و فضاي عمومي متناسب با كلان شهر‌هاي مدرن

11. بررسي فروپاشي فضاي عمومي دهاتيان در كلان شهر تهران و پيدايش انسان آزاد از مناسبات طبيعي دهاتي و بسط و تعميق حريم خصوصي و آزادي‌هاي فردي و فقدان «جامعه» در كلان شهر تهران، به خاطر فقدان مهارت خلق «جامعه» و «انجمن» در دهاتيان شهري شده، و بروز انواع ناهنجاري‌ها در پي فقدن جوامع مختلف و از جمله و به ويژه جامعه‌هاي پروفشنال

12. تبين دستگاه مفهومي «قانون پارلمان» به مثابه يك دستگاه مفهومي كه امكان فهم بحران در جوامعي مشابه ايران را ممكن مي‌سازد. فقط در پرتو درك اين دستگاه مفهومي است كه مي‌توان نوري بر تاريكي بحران هويتي و تمدني موجود در جوامعي مثل ايران تاباند و آن را درك كرد.

13. تبين «قانون پارلمان» به مثابه يك گفتمان تام و تمام و اصلاح‌طلبانه راديكال و بنيادين كه رسالت اصلي‌اش خلق تمدن و انتقال كشورهاي منطقه از ماقبل عقلي به عقلي، از استبدادي به قانوني، از روابط شرعي به روابط حقوقي، از روابط مبتني بر قدرت و تقسيم كار اجتماعي و انواع تبعيض‌ها به روابط مبتني بر حق مساوي شهروندان خواهد بود.

14. گفتمان قانون پارلمان شبيه يك پياز لايه‌هاي مختلفي از معاني دارد: از كاربردي‌ترين سطح آن كه قواعد فني اداره يك مجمع تصميم‌گيري است، تا لايحه‌هاي اجتماعي، سياسي، حقوقي، فرهنگي، و فلسفي. بديهي است كه كادرها با توجه به پيچيدگي‌هاي ذهني متفاوتي كه دارند، قادر به درك سطوح مختلف اين گفتمان خواهند شد. اما هدف كارگاه‌ها، كمك به كارورزان است تا عميق‌ترين لايه‌هاي گفتمان قانون پارلمان را درك كنند. به نظر مي‌رسد، هركادري كه درك عميق‌تري بيابد، تعهداتش نيز عميق‌تر و پايدارتر خواهد شد.

15. تعداد جلساتي كه به معرفي مواد 5 تا 15 فوق اختصاص داده خواهد شد،‌ با توجه به ميزان علاقه‌ي اعضا متفاوت و حداكثر 5 جلسه خواهد بود. اما مفاد تشريح شده در اين مواد در طول دوره‌ي آموزشي و متناسب با سطح پيشرفت كاروزان، تشريح و تبيين خواهد شد.

مرحله دوم: مقدماتي

16. در اين مرحله مبرم‌ترين قواعد و رويه‌هاي ناظر بر روند تشكيل و اداره يك مجمع تصميم‌گيري و نيز روند بررسي و تصويب، اصلاح، و تعليق و تجديد نظر يك پيشنهاد يا يك قاعده آموزش داده شده و در جريان عمل تمرين مي‌شود.

17. كارورزان كارگاه از همان ابتدا متعهد مي‌شوند كه در چارچوب دستورنامه رابرت عمل كنند. عمل به يك قاعده از زماني شروع مي‌شود كه مربي همان قاعده را در كارگاه‌ توضيح دهد و همه آن را درك كنند.

18. اگر اعضا در وضعيتي قرار بگيرند كه قاعده آن را نمي‌دانند و مربي نيز مصلحت نمي‌داند آن قاعده را در آن زمان تدريس كند، طبق نظر مربي عمل خواهد شد تا زماني كه كارگاه قواعد ناظر بر اصلاح يا ابطال دستورنامه يك سازمان را فرابگيرد.

قواعد و رويه‌هاي مرحله مقدماتي

19. قواعد ناظر بر كسب و تخصيص صحن، شامل تعريف اصطلاح صحن، حق انحصاري شنيده شدن، تخصيص صحن در چارچوب قواعد پارلماني

20. قواعد ناظر بر حفظ نزاكت در صحن، مخاطب قرار دادن رئيس، عدم ذكر نام اعضا، ممنوعيت نيت خواني،

21. قواعد ناظر بر دعوت مجمع به دستور در ساعت مقرر، و رويه‌هاي پارلماني براي مواقعي كه رئيس، دبير يا نايب رئيس غائب باشند.

22. قواعد ناظر بر زماني كه نصاب حاصل نشده باشد،

23. تعريف نصاب و معرفي پنج نوع گردهمايي كه قانون پارلمان در آن‌ها رعايت مي‌شود و بيان قواعد مربوط به نصاب در هريك از آن‌ها

24. قواعد و رويه‌هاي عدم حصول نصاب، اهميت نصاب، حكم جلب به مجمع،

25. قواعد و رويه‌هاي ناظر بر اصل حفظ ظاهر بي‌طرف رئيس

26. تعريف پيشنهاد و مراحل ششگانه طرح يك پيشنهاد، توضيح رويه‌هاي هر يك از اين مراحل شامل: طرح، حمايت، قرائت، مذاكره، اخذ رأي، اعلان نتيجه

23. معرفي پيشنهادهايي مثل «سؤال پارلماني»، «تقاضاي توضيح»، «تقاضاي ساير»، و مبرم‌ترين قواعد ناظر بر اين پيشنهدها

24. روند تعيين تكليف دائمي يا موقت يك پيشنهاد و توضيح انواع آن‌ها و رويه‌هاي ناظر بر هر يك از آن‌ها و آشنايي مقدماتي با پيشنهادهاي تعليق مشخص و تعليق نامشخص، روي‌ميز گذاري و ارجاع به كميته

25. قواعد و رويه‌هاي ناظر بر مذاكره، حقوق افراد براي تعداد و مدت نطق، قواعد ناظر بر اصلاح مدت و تعداد نطق‌ها و آشنايي مقدماتي با كفايت مذاكره و كميت مذاكره

26. قواعد ناظر بر كسب رأي، تعريف مفاهيم اكثريت، دوسوم، آراي مأخوذه، ضرورت كسب آراي مخالف، اجماع عمومي،

27. تعريف اجلاس و نشست و توضيح تفاوت آن‌ها با هم و نشان دادن تأثير اين مفاهيم در برخي از رويه‌هاي پارلماني، مثل پيشنهاد تعويق نامشخص، و تعويق مشخص به اجلاس‌ها يا نشست بعدي و قواعد ناظر بر هر كدام به عنوان نمونه‌اي از اهميت تفاوت اجلاس با نشست

28. معرفي پنج دسته‌ي پيشنهادهاي پارلماني و بيان خصوصات آن‌ها به عنوان يك دسته

29. معرفي مفاهيم كلي مربوط به خصوصيات هشتگانه توصيفي استاندارد پيشنهادهاي پارلماني

30. معرفي نظام رتبه‌بندي پيشنهادها، نخستين اصل زيربنايي قانون پارلمان و ارتباط آن با نظام رتبه‌بندي پيشنهادها و تمرين (سطح اول)

31. معرفي كاربرد پيشنهادهاي مختلف نسبت به هم و آشنايي با پيشنهادهاي مختلف در هر جلسه (سطح اول)

32. معرفي اخطار دستور و فرجام و قواعد كلي و اوليه ناظر بر آن‌ها (سطح اول)

33. معرفي قواعد و رويه‌هاي ناظر بر فراخوان و اداره نشست‌هاي توده‌اي

34. قواعد و رويه‌هاي ناظر بر تشكيل يك سازمان دائمي و آماده سازي تدريجي گروه براي آنكه به مثابه يك هيأت حامي نسبت به تشكيل و تأسيس يك انجمن يا مؤسسه اقدام كنند.

35. معرفي و توضيح ضرورت تدوين صورتجلسه و تشريح قواعد كلي ناظر بر تهيه يك دستورجلسه و نحوه‌ي قرائت و تصويب آن

35. تشريح يك دستوركار استاندارد و تلاش براي آنكه فعاليت گروه در چارچوب دستوركار انجام شود

مرحله سوم: ابتدايي

36. تعريف يك سازمان موقت و معرفي قواعد اوليه و مورد نياز يك سازمان موقت و تشويق كارورزان به ارايه‌ي پيشنهادهايي براي سازمان موقت، به عنوان تمرين و در عين حال آماده شدن براي تصويب دستور شرف و آئين‌نامه

37. اخذ تصميم در مورد اينكه گروه دوست دارد چه انجمن يا سازماني تشكيل دهد

38. تشكيل كميته‌هاي مورد نياز و به مرور معرفي مبرم‌ترين و كلي‌ترين قواعد ناظر بر كميته‌ها (سطح اول)

39. تشكيل كميته‌اي براي تحقيق در خصوص آئين‌نامه‌هاي سازمان‌هاي مشابه

40. تعيين دستور شرف انجمن، شامل تعريف شرف، فضائل اخلاقي، اصول رفتاري و تلاش براي تدوين پيش‌نويس دستور شرف

41. معرفي پيشنهاد تعليق، و مواردي كه تعليق ممكن نيست به استناد اصول زيربنايي قانون پارلمان

41. آشنايي با آئين‌نامه و خصوصيات آن و تفاوت‌هايش با دستورنامه، مقررات اجرايي،

42. بررسي بدفهمي‌هاي مرتبط با آئين‌نامه‌ها در عرف پارلماني ايران

43. مسأله ضرورت ثبت انجمن‌ها در قانون پارلمان و نقد آن در قوانين ايران

44. بررسي پيشنهادهاي مربوط به بررسي بندبند، مفهوم قطعنامه، و آشنايي با روند تدوين و تصويب يك آئين‌نامه

45. معرفي انواع كميته‌ها و كميته‌ي كل و اشكال جايگزين آن، و ايجاد كميته‌هاي جديد و تشويق اعضا به فعاليت در قالب كميته‌ها، تمرين ارايه گزارش كميته‌ها، و به مرور معرفي و تمرين قواعد و رويه‌هاي ناظر بر فعاليت كميته‌هاي مختلف

46. آعاز تدريجي تدوين ماده ماده‌ي آئين‌نامه انجمن در دست تأسيس كه مي‌تواند چند ماه طول بكشد و به ترتيب كه به هر ماده‌اي از آئين‌نامه كه برسيم، قواعد مربوط به همان مبحث را تمرين خواهيم كرد.

47. نام انجمن و قواعد ناظر بر آن و وضعيت آن در ايران

48. ارايه تعريفي از هدف انجمن، بر اساس نوع سازمان دائمي كه گروه مي‌خواهد تأسيس كند.

49. تدوين پيش‌نويس ماده مربوط به عضويت و تشكيل كميته‌ اعضا و فعال سازي اين كميته براي شناسايي اعضاي بالقوه‌اي كه قرار است براي عضويت در انجمن در دست تأسيس دعوت شوند در ميان كارورزان كارگاه‌ها و كادرهاي ديگر و كساني كه تا حدودي با قانون پارلمان آشنا شده‌اند.

50. تدوين پيش‌نويس ماده مربوط به مسؤلان سازمان، و هم زمان آشنايي با قواعد ناظر بر وظايف مسؤلان، نحوه‌ي معرفي و انتخاب و عزل آنان، انواع روش‌هاي معرفي نامزدها، و نيز انواع روش‌هاي انتخاب مسؤلان در اين درس‌ها تشريح مي‌شود.

51. تدوين ماده‌ي مربوط به نشست‌هاي انجمن در دست تأسيس و همزمان معرفي قواعد ناظر بر سازمان‌دهي به انواع نشست‌ها

52. تدوين ماده مربوط به هيأت مديره و همزمان مطالعه و ارايه كنفرانس‌هايي در خصوص «بوردها» و قواعد و رويه‌هاي نظر بر انواع آن‌ها و گردش كار در آن‌ها، اختيارات آن‌ها و غيره

53. تدوين ماده مربوط به كميته‌ها و همزمان آشنايي با قواعد ناظر بر كميته‌هاي داتمي يا ويژه و نيز رويه‌هاي مربوط به كار كميته‌ها، نحوه‌ي تهيه گزارش و ارايه و تصويب گزارش كميته‌ها (سطح اول)

54. تعيين خزانه‌دار و تشكيل كميته مالي جهت تأمين منابع موردنياز براي فراخوان نخستين مجمع تأسيسي انجمن در دست تأسيس، و در عين حال آشنايي با وظايف خزانه‌دار،

55. آماده سازي و تصويب قطعنامه‌هاي مورد نياز، پيش‌نويس دستور شرف، پيش‌نويس آئين‌نامه‌ و برنامه‌ريزي و تهيه سناريوي دعوت به مجمع و اداره آن

56. تدارك و برگزاري نخستين مجمع تأسيسي، ارسال و ارايه اسناد، قطعنامه‌ها، پيش‌نويس دستور شرف، پيش‌نويس آئين‌نامه، براي مدعوان و دعوت از آنان براي مجمع تأسيسي و تصويب اسناد. اين جلسه مي‌تواند طي يك يا دو روز در بيرون تهران برگزار شود تا طي يك اجلاس چند نشتي تمام كارها صورت پذيرد: تصويب آئين‌نامه و امضاي آن و پرداخت حق عضويت و سپس انتخاب مسؤلان دائم بر اساس آئين‌نامه و تشكيل رسمي يك انجمن و از آن به بعد طبق آئين‌نامه تلاش كردن.

آن گروه از افراد علاقمندي كه مراحل فوق را طي كنند و مايل باشند مهارت‌ها و دانش خود را ارتقا دهند، در كارگاه‌هايي كه در آينده براي روخواني متن و مباحث نظري - گوش شيطان كر - سازماندهي خواهد شد شركت خواهند كرد.

بديهي است كه فهرست نكات فوق در جريان عمل جلو و عقب يا كم و زياد شود. اما اين فهرست خطوط كلي برنامه‌ي ايجاد مهارت در اعضاي يك گروه براي ساختن يك انجمن دلخواه را بيان مي‌كند.