روزشمار رویدادهای انجمن اصلاحات ساختاری احزاب سیاسی

روز شمار رویدادها

انجمن اصلاح ساختاری احزاب سیاسی
(اساسی)

▪ شنبه ۲ مرداد ۱۴۰۰
نخستین نشست هسته اولیه گروه حامیان تأسیس انجمن «اصلاح ساختاری احزاب سیاسی» (اساس) با حضور آقایان دکتر مجتبی امیری، مهندس حامد سحابی، علیرضا هاشمی، سامان عصر‌پوران و داود حسین ساعت ۸ بعد از ظهر روز شنبه ۲ مرداد ۱۴۰۰ به صورت الکترونیکی دعوت به دستور شد.
نخستین تصمیم این گروه که با اجماع عمومی، یعنی بدون حتی یک رأی مخالف، به تصویب رسید، مهم‌ترین خصوصیت این گروه را نشان می‌دهد: این گروه، کتاب دستورنامه رابرت را به عنوان مرجع پارلمانی خود انتخاب کرد. معنای این اقدام این است که اعضای این گروه، در همان نخستین لحظه همکاری خود متعهد شدند در چارچوب قانون عام پارلمانی رفتار کنند که قواعد منطقی، عقلی و عادلانه ناظر بر فرایند پیچیده‌ی تصمیم‌گیری گروهی را بر اساس علم حقوق پارلمانی تبیین کرده است. این انتخاب، به مثابه اصلی‌ترین سرمایه اجتماعی این گروه، دست کم حاصل ده سال تجربه مشترک گروه بزرگی از فعالان اجتماعی پروفشنال طی سال‌های ۱۳۹۱ به بعد است که از طرق گوناگون کوشیده‌اند با قواعد مندرج در این کتاب آشنا شوند و آن‌ها را فرابگیرند و به صورت گروهی آن‌ها را تمرین کنند. تاریخچه آشنایی هر یک از اعضای این گروه با دستورنامه رابرت،‌ تصویر گوشه‌ای از تحولات اجتماعی معاصر ایران را به نمایش می‌گذارد که توجه به آن‌ها لازم و مفید است.
سابقه آشنایی دکتر مجتبی امیری با دستورنامه رابرت و علم حقوق پارلمانی به سال ۱۳۹۱ برمی‌گردد که نشست‌های کارگاه‌های هم‌اندیشی عرف پارلمانی با حضور وی و یازده نفر از فعالان اجتماعی آغاز شد. فعالیت اعضای حاضر در آن کارگاه، بعدها با عنوان «گروه حامیان تأسیس انجمن اصلی» ادامه یافت و نخستین جلد از مجموعه کتاب‌های در دست تألیف و انتشار «تجربه یک جهش فرهنگی» روزشمار فعالیت‌های همین گروه را مستندسازی کرده است. گفتنی است که آقای دکتر مصطفی معین، سبب آشنایی دکتر امیری با علم حقوق پارلمانی شد.
مهندس حامد سحابی عضو دیگر هسته اولیه گروه حامیان تأسیس انجمن «اساس» به توصیه دکتر محمد‌حسین بنی‌اسدی یکی از قدیم‌ترین اعضای نهضت آزادی ایران در کارگاه‌های هم‌اندیشی عرف پارلمانی شرکت کرد و با علم حقوق پارلمانی آشنا شد. ذکر این نکته هم لازم است که عامل آشنایی دکتر بنی‌اسدی با علم حقوق پارلمانی نیز دکتر معین بود.
سابقه آشنایی آقای علیرضا هاشمی یکی از بنیان‌گذاران سازمان معلمان ایران با علم حقوق پارلمانی نیز به سال ۱۳۹۱ برمی‌گردد. در آن سال، خانم طاهره نقی‌یی یکی دیگر از مؤسسان سازمان معلمان ایران، از طریق آقای عبدالفتاح سلطانی با علم حقوق پارلمانی و کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت آشنا شد و با معرفی وی، آقای هاشمی و گروهی از اعضا و مسؤلان آن روز سازمان معلمان ایران در یک کارگاه ده روزه شرکت کردند و همکاری آنان با دفترکادرها ادامه یافت. آقای عبدالفتاح سلطانی هم در جریان تأسیس انجمنی با نام موقت «حمایت از جامعه مدنی» (حجم) در سال ۱۳۸۵ و بعد از روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد با دستورنامه رابرت آشنا شد و قرار بود یکی از اعضای هسته اولیه گروه حامیان تشکیل نخستین کارگاه آموزش دستورنامه رابرت باشد که سر از دانشگاه اوین درآورد و عمری را در حبس گذراند.
یکی از جوان‌ترین و در عین حال یکی از قدیمی‌ترین «کادرهای» جهش فرهنگی آقای سامان عصر‌پوران است و بیشتر کسانی که در کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت شرکت کرده‌اند و در فرانید تأسیس انجمن اصلی مشارکت داشته‌اند و دارند، با نام وی آشنا هستند. وی مسؤلیت دبیری بیشتر انجمن‌هایی را بر عهده می‌گیرد که با هدف آموزشی راه‌اندازی می‌شوند و تلاش می‌کند مهارت‌های خود را به مرور به کسانی منتقل کند که مسؤلیت دبیری انجمن‌های تازه تأسیس را بر عهده خواهند گرفت.
سابقه آشنایی آقای عصرپوران با دستورنامه و علم حقوق پارلمانی به زمانی برمی‌گردد که اعضای «شورای احیای انجمن‌های اسلامی دانشگاه‌ها»، که در جریان مبارزات انتخاباتی حسن روحانی برای احراز سمت ریاست جمهوری شکل گرفت، در کارگاه آموزش دستورنامه رابرت شرکت کردند. هرچند آقای عصرپوران عضو انجمن اسلامی نبود، اما همراه با اعضای آن شورا، در تمام نشست‌های آن کارگاه شرکت کرد و از آن زمان تا امروز به صورت مستمر با بیشتر انجمن‌هایی که در دفتر کادرها و با هدف‌های آموزشی شکل گرفته‌اند همکاری کرده است؛ یک نمونه‌اش همین انجمن اساس.
درهمان نخستین نشست، آقایان داود حسین و سامان عصرپوران به عنوان مدیر و دبیر جلسه انتخاب شدند. وقتی قرار باشد مجمعی بر اساس قواعد دستورنامه – به مثابه آیین‌نامه عمومی داخلی – اداره شود، طبیعی است کسانی مسؤلیت مدیری و دبیری جلسه را بر عهده بگیرند که به این قواعد مسلط باشند. این هم یک خصوصیت دیگر جامعه/ انجمن‌های طراز نوین ایران.
با این همه،‌و طبق قواعد دستورنامه، مدیر جلسه، که در رقابت بین اعضا مجمع برای به تصویب رساندن پیشنهادهای مطلوب خودشان و جلوگیری از به تصویب رسیدن پیشنهادهای رقیب، که آن‌ها را نامطلوب می‌دانند، باید نقش داور را ایفا کند، وظیفه دارد ظاهر بی‌طرف خودش را حفظ کند. در نخستین نشست هسته اولیه گروه حامیان تأسیس انجمن اساس توافق شد که مدیر جلسه از حق خود به عنوان یک عضو برای دادن پیشنهاد و شرکت در مذاکره صرف نظر کند که یکی از قواعد ضروری برای حفظ ظاهر بی‌طرف مدیر جلسه است.
در همین جلسه روی این قاعده نیز توافق شد که تا وقتی تعداد اعضای هسته اولیه ۵ نفر هستند، طرح پیشنهادها در صحن نیازی به حمایت نداشته باشد. مخاطبان این نوشته که با دستورنامه آشنا هستند می‌دانند که برای حفاظت از حقوق جمع، یک قاعده پیش‌گزیده این است که فقط پیشنهادی در صحن مطرح شود که غیر از پیشنهاد دهنده، دست کم یک عضو دیگر مجمع با طرح و بررسی آن پیشنهاد موافق باشد. طبیعی است که این قاعده با توافق جمع و به نحوی که جمع بخواهد قابل اصلاح است.
مرور صورتجلسه نخستین نشست هسته اولیه گروه حامیان تأسیس انجمن اساس نشان می‌دهد که بعد از توافق بر سر نام گروه، مجمع با توافق آرا به «کمیته کل» قیام کرد تا هدف از تأسیس انجمن مورد نظر را بررسی کند.
«کمیته کل» یک مفهوم پارلمانی است که کارکرد حقوقی آن با «مجمع» متفاوت است. در حالی که در مجمع هر نوع مذاکره‌ای بدون طرح یک پیشنهاد مشخص برای رد یا تصویب آن ممنوع است، در کمیته کل، موضوع مورد نظر برای بررسی و یافتن راه حل مطرح می‌شود و اعضا در باره موضوع مطرح شده نظرات خودشان را، بدون محدویت در تعداد نطق و زمان مورد نیاز، بیان می‌کنند و در پایان گفتگو‌ها، قطعنامه‌ای که بر اساس این گفتگوها تهیه شده است، به مجمع ارایه می‌شود تا به تصویب برسد.
در نخستین نشست هسته اولیه آقای علیرضا هاشمی مأموریت می‌یابد تا بر اساس مباحثی که در کمیته کل مطرح می‌شود، پیش‌نویس بیانیه «هدف» از تأسیس انجمن را، در قالب یک قطعنامه تدوین کند و برای بررسی و تصویب به نشست بعدی هسته اولیه ارایه دهد.
در پایان این نشست و قبل از ختم جلسه، این پیشنهاد به تصویب می‌رسد که نشست‌های عادی گروه یک هفته درمیان ساعت ۲۰ روز‌های شنبه‌ها به صورت حضوری و الکترونیکی برگزار شود.
مرور طرز کار اعضای حاضر در نخستین نشست هسته اولیه گروه حامیان تأسیس انجمن اساس نشان می‌دهد که چطور این افراد طی بیش از یک دهه گذشته و به مرور و از طریق شرکت در کارگاه‌ها و نشست‌های مختلف آموزشی و تمرینی، کم و بیش با قواعد نسبتاَ پیچیده‌ی قانون عام پارلمانی آشنا شده‌اند و چطور به خاطر همین آشنایی، از چنبره مشکلات رویه‌ای که نخستین مانع تشکیل جامعه‌های طراز نوین است، رها شده‌اند. اما آیا صرف آشنایی با این قواعد، و حتی رفتار کردن در چارچوب این قواعد برای ساختن یک انجمن موفق کافی است؟ تجربه تأسیس انجمن «اساس» کوششی بود برای تأمل در این پرسش و یافتن پاسخ‌های عملی گوناگون برای آن، و تدوین و انتشار تجربه‌هایی که از بوته آزمون و خطا سربلند سر بلند کردند.
‌