مقالات آموزشي

«شرف» چیست؟ «شرافتمند» کیست؟ و، مهم‌تر، در یک جامعه مفروض، چه سازوکارهایی «شرف» را تعریف و مصادیق آن را تعیین می‌کند؟ و چرا در بعضی جوامع «اشراف» بر صدر می‌نشینند، اما در جوامع دیگر، اراذل و اوباش؟

کتابچه «بیزیتس اتیکز؛ از دیسیپلین آکادمیک تا نهاد اجتماعی» که به عنوان سومین مقاله آموزشی در مجموعه‌ی «تجربه یک جهش فرهنگی» در اختیار فعالان اجتماعی پروفشنال قرار گرفته است، به همین موضوعات پرداخته است.
بنا به تعریف، «شرف» اعتباری است که یک جامعه به عضوی اعطا می‌کند که، طبق قضاوت جامعه، بر اساس «فضائل اخلاقی» رفتار کرده باشد.

«فضائل اخلاقی» در هر جامعه، آن دسته از ارزش‌های اخلاقی هستند که به اعتقاد اعضای آن جامعه از سایر ارزش‌های اخلاقی ارزشمند‌ترند و گل سرسبد ارزش‌های اخلاقی محسوب می‌شوند. به عنوان نمونه، انجام وظیفه یک ارزش است، اما کسی که وظیفه خود را به عالی‌ترین شکل ممکن انجام می‌دهد، شرافتمندانه رفتار می‌کند. دفاع از حق خود یک ارزش است، اما کسی که به خاطر حق دیگران از حق خود صرف‌نظر می‌کند ، شرافتمندانه رفتار کرده است. دفاع از نفس یک ارزش است اما کسی که به خاطر دیگران از جان خود می‌گذرذ و شجاع است شرافتمند محسوب می‌شود و قس علی هذا. . .

برعکس، آخوندی که می‌داند کسوت روحانیت در چشم عوام‌الناس مقدس است، با این همه، اگاهانه با کسوت روحانیت در رقابت‌های سیاسی شرکت می‌کند و از رانت روحانیت سوءاستفاده می‌برد، مروج رذائل اخلاقی است. نامزدی که در اعتراض به حذف رقیبش از رقابت انتخاباتی اعتراض نمی‌کند، بلکه هلهله کنان به عنوان نماینده پیروز وارد نهاد قانون‌گذاری می‌شود، طبق رذائل اخلاقی عمل کرده است. دین‌فروشانی که می‌دانند مردم حق دارند علیه قوانین مصوب مبارزه کنند تا با کسب اکثریت قانون را ابطال کنند، اما مخالفان را به عنو کافر،‌ مرتد و باغی، سرکوب و حتی نابود می‌کنند، حسابشان با کرام‌الکاتبین است. فهرست رذایل اخلاقی در تمام مشاغل و حرفه‌ها تا دلتان بخواهد بلند بالاست به نحوی که انگار کل جامعه در مردابی از رزایل عوطه می‌خورد. چرا چنین شد؟

به درستی گفته می‌شود از قدیم‌ترین ایام، «آبروداری» عالی‌ترین ارزش در نظام ارزش‌گذاری ایرانیان بوده است.
آبروداری، کم و بیش، معادل شرافتمندی است. اعضای جوامع سنتی (طبیعی)، به ویژه در بیشتر دهات کوچک، متمرکز و پراکنده در فلات ایران، که به صورت «آنلاین» تحت کنترل جماعت بودند، به صورت مستمر در حال مبارزه‌ای دائمی و زیرپوستی بودند تا در نردبان سلسله مراتب ارزش های معتبر در جماعت، سقوط نکنند، بلکه به عالی‌ترین درجه ارتقا یابند. همین تلاش مداوم برای بالا نگاه داشتن اعتبار خود و خانواده خود در چشم جماعت، «آبروداری»‌ بود که به خاطر آن حتی دروغ و دورویی و بسیاری از رفتارهای ناپسند دیگر، موجه به نظر می‌رسید.

سرریز مناسبات مدرن و انتقال ساختارها و تکنولوژی‌های جدید به داخل کشور، جماعت‌های سنتی طبیعی را شخم زد و امکان شکل‌گیری شهرهای چند میلیونی فراهم شد و دهاتیان، از لانه‌های حقیر خود گریختند و شهرهای بزرگ را جولانگاه بروز استعدادهای خود یافتند. به این ترتیب، شهرهای بزرگی شکل گرفت که در جنگل انبوه آن، برای نخستین بار انسان آزاد از مناسبات کهن و سنتی پا به عرصه وجود گذاشت. اما این افراد، مانند دانه‌های شن فاقد مناسبات سازمان‌یافته بودند و هستند و تمام ناهنجاری‌هایی که سراپای جامعه را در کام خود کشده است، محصول همین دورانی است که انسان‌های آزاد سر برآورده‌اند اما هنوز قادر نیستند جوامع سازمان‌یافته مدرن بسازند که «شرف» و مصادیق رفتار شرافتمندان را تعریف و تعیین کند و اعضای غیرشرافتمند جامعه را پاسخگو سازد.

آن چه به نام «سواد دموکراسی» تعریف می‌شود، مجموعه مهارت‌های ساخت جوامع مدرن است که مثل هر سواد دیگری باید به تک تک اعضای جامعه آموزش داده شود.

از یک منظر، «جهش فرهنگی» تلاش فعالان اجتماعی پروفشنال برای فراگیری سواد دموکراسی و ترویج این سواد در میان سایر علاقمندان است.

تازه پس از ساختن «جامعه مدرن» است که اعضای چنین جوامعی قادر خواهند شد، به روش دموکراتیک و بر اساس توافق و تفاهم اعضا بر اساس عقل و خرد، «دستور شرف» اعضای خود را تدوین و تصویب کنند و آگاهانه و داوطلبانه، طبق دستور شرف خود رفتار کنند.
در آن صورت است که روحانیان، طبیبان، قاضیان، وکیلان، معلمان و استادان، رونامه‌نگاران و هنرمندان، تجار و بازرگانان، و به طور کلی تمام ایرانیان، مهارت ساخت جوامع شرافتمند را کسب خواهند کرد و مبارزه بی‌وقفه برای حاکمیت مردم در چارچوب ساختارهایی که رفتار شرافتمندان را تشویق می‌کنند، ادامه خواهد یافت.

مقاله «بیزینس اتیکز؛ از دیسیپلین آکادمیک تا نهاد اجتماعی» به برخی از نکات مهم در این زمینه اشاره می‌کند و مطالعه آن به تمام کارورزان کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت و به تمام فعالان اجتماعی پروفشنال توصیه می‌شود.
پیشگفتار این مقاله نیز روند شکل‌گیری مفاهیم «کد اتیکز» و «پروفشن» و «دستور شرف» طی دو دهه‌ی اخیر در ایران را به اجمال بررسی کرده است.

فهرست مطالب این کتابچه، در ادامه همین نوشته ارایه شده است.

علاقمندانی که تمایل دارند این کتاب را دریافت کنند می‌توانند با شماره تلفن‌های ۸۸۹۱۱۰۱۷ و ۰۹۳۵۶۵۲۸۶۱۱ (داود حسین، دفتر کادرها) تماس بکیرند یا پیام بگذارند تا متن الکترونیکی یا کاغذی کتاب به آنان تقدیم شود.

گفتنی است متن پی‌دی‌افی کتاب‌های «کادرها»، که نقش نشریات آموزشی کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت را ایفا می‌کنند، رایگان یا همت عالی است. علاقمندانی که بخواهند بابت دریافت کتاب‌ها و کمک به تداوم «جهش فرهنگی» مبلغی پرداخت کنند، می‌توانند کمک‌های خود را به شماره‌ی حسابی که تقدیم می‌شود واریز کنند.

مبالغ دریافتی زیر نظر هیأت امنای دفتر کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت (کادرها)‌هزینه خواهد شد. سرکار خانم طاهره نقی‌ئی، و آقایان علی‌ اصغر تک‌دهقان، کمال حسینی، شهرام حلاج، عبدالفتاح سلطانی، سهیل فاضلی و علیرضا هاشمی، اعضای هیأت امنا هستند که بر نحوه هزینه‌ کردن کمک‌های مالی دریافتی، طبق اصولی که اعلان خواهد شد، نظارت خواهند کرد و گزارش دخل و خرج وجوه دریافتی را به صورت علنی منتشر خواهند کرد.

«تصمیم‌گیری گروهی» عنوان مقاله‌ای است که آقای مهندس شهرام جلاج، بر اساس تجربه‌های خویش از به کارگیری قواعد مندرج در کتاب دستورنامه رابرت در مجامع تصمیم‌گیری ایرانیان نوشته است. این مقاله در وب سایت کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت (کادرها) منتشر شد و مورد استقبال علاقمندان قرار گرفت.

در مقدمه کوتاهی که دفتر کادرها برآن مقاله نوشته بود قول داد به زودی نوشته‌ی آقای حلاج را، با هدف‌ آموزشی، حلاجی خواهد کرد: الوعده وقا.

اکنون کتابچه «حلاجی تقریرات حلاح» به عنوان دومین مقاله آموزشی از مجموعه کتاب‌های «تجربه یک جهش فرهنگی» در اختیار علاقمند قرار دارد.

پیشگفتار آن کتابچه و فهرست مطالب آن در ادامه همین نوشته تقدیم شده است.

علاقمندانی که تمایل دارند این کتاب را دریافت کنند می‌توانند با شماره تلفن‌های ۸۸۹۱۱۰۱۷ و ۰۹۳۵۶۵۲۸۶۱۱ (داود حسین، دفتر کادرها) تماس بکیرند یا پیام بگذارند تا متن الکترونیکی یا کاغذی کتاب برای آنان ارسال شود.

گفتنی است متن پی‌دی‌افی کتاب‌های «کادرها»، که نقش نشریات آموزشی کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت را ایفا می‌کنند، رایگان یا همت عالی است. علاقمندانی که بخواهند بابت دریافت کتاب‌ها و کمک به تداوم «جهش فرهنگی» مبلغی پرداخت کنند، می‌توانند کمک‌های خود را به شماره‌ی حسابی که تقدیم می‌شود واریز کنند.

مبالغ دریافتی زیر نظر هیأت امنای دفتر کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت (کادرها)‌هزینه خواهد شد. سرکار خانم طاهره نقی‌ئی، و آقایان علی‌ اصغر تک‌دهقان، کمال حسینی، شهرام حلاج، عبدالفتاح سلطانی، سهیل فاضلی و علیرضا هاشمی، اعضای هیآت امنا هستند که بر نحوه هزینه‌ کردن کمک‌های مالی دریافتی، طبق اصولی که اعلان خواهد شد، نظارت خواهند کرد و گزارش دخل و خرج وجوه دریافتی را به صورت علنی منتشر خواهند کرد.

«پرمصر‌ف‌ترین قواعد دستورنامه رابرت» عنوان جزوه‌ای است شامل شرح درس چهار کارگا‌ه آموزش دستورنامه رابرت (کادرها) که در سال ۱۳۹۹ برای بعضی از اعضای علاقمند سازمان معلمان ایران به صورت الکترونیکی برگزار شد. در آن کارگاه‌ها تلاش شد تا پر‌مصرف‌ترین قواعد دستورنامه رابرت، به زبان غیرفنی و ساده توضیح داده شود. شرح درس آن کارگاه‌ها در همان زمان مکتوب و به صورت الکترونیکی منتشر شد. متن پی‌دی‌افی و کاغذی آن‌ها نیز از این پس در دسترس خواهد بود.

علاقمندانی که تمایل دارند این کتاب را دریافت کنند می‌توانند با شماره تلفن‌های ۸۸۹۱۱۰۱۷ و ۰۹۳۵۶۵۲۸۶۱۱ (داود حسین) تماس بکیرند یا پیام بگذارند تا متن الکترونیکی یا کاغذی کتاب برای آنان ارسال شود.

گفتنی است متن پی‌دی‌افی کتاب‌های «کادرها»، که نقش نشریات آموزشی کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت را ایفا می‌کنند، رایگان یا همت عالی است. علاقمندانی که بخواهند بابت دریافت کتاب‌ها و کمک به تداوم «جهش فرهنگی» مبلغی پرداخت کنند، می‌توانند کمک‌های خود را به شماره‌ی حسابی که تقدیم می‌شود واریز کنند.

مبالغ دریافتی زیر نظر هیأت امنای دفتر کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت (کادرها)‌هزینه خواهد شد. سرکار خانم طاهره نقی‌ئی، و آقایان علی‌ اصغر تک‌دهقان، کمال حسینی، شهرام حلاج، عبدالفتاح سلطانی، سهیل فاضلی و علیرضا هاشمی، اعضای هیآت امنا هستند که بر نحوه هزینه‌ کردن کمک‌های مالی دریافتی، طبق اصولی که اعلان خواهد شد، نظارت خواهند کرد و گزارش دخل و خرج وجوه دریافتی را به صورت علنی منتشر خواهند کرد.

در ادامه پیشگفتار و فهرست مطالب کتابچه «پرمصرف‌ترین قواعد دستورنامه رابرت» تقدیم می‌شود:

آقای مهندس شهرام حلاج، پژوهشگر مجلس شورای اسلامی، و یک فعال اجتماعی شناخته شده است که از هیچ کوششی برای تضمین نظارت مردم بر قراردادهای بخش عمومی در جهت حفاظت از منافع مردم، دریغ نمی‌ورزد.
سابقه رابطه آقای مهندس حلاج با کارگا‌های آموزش دستورنامه رابرت به سال ۱۳۹۲ برمی‌گردد و از آن تاریخ تا کنون، وی از هیچ کوششی برای ترویج قواعد تصمیم‌گیری گروهی دریغ نورزیده است.
متنی که در ادامه تقدیم می‌شود نوشته آقای مهندس حلاج است که کوشیده است تجربه‌های خویش را برای بهره‌برداری سایر علاقمندان مکتوب کند و در اختیار همگان قرار دهد.
ضمن تشکر صمیمانه از ایشان، خاطر نشان می‌کند دفتر کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت در تلاش است تا با دعوت از فعالان اجتماعی پروفشنال که با قواعد دستورنامه رابرت، کم و بیش آشنا شده‌اند، نخستین انجمن پروفشنال را تأسیس کند و بوردی که از سوی آن انجمن در آینده تشکیل می‌شود، مناسب‌ترین مرجع برای داروی در مورد مطالبی است که در مورد این قواعد نوشته خواهد شد. تا آن زمان، هر یک از کارورزانی که در مورد این قواعد مطلبی می‌نویسند، که البته به غنای این گفتمان مدد خواهد رساند، نظر شخصی خویش را بیان می‌کنند، اما نظرات مبارزان و متخصصان علم حقوق پارلمانی (علم حقوق حاکمیت مردم)، که اعضای این پروفشن را تشکیل می‌دهند، از سوی آن بورد ابراز خواهد شد.
در جهت تقویت همین هدف است که دفتر کادرها نوشته آقای مهندس شهرام حلاج را در کتابچه‌ای با عنوان «حلاجی تقریرات حلاج» بررسی کرده است. برای آشنایی با آن کتابچه، اینجا را تقه بزنید.

با احترام
دفتر کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت (کادرها)
داود حسین

این روزها گروه‌های هرچه بیشتری از مردم ضرورت «انجمن‌سازی» برای تحقق هدف‌های گوناگون را بیش از پیش درک می‌کنند و کارآفرین‌های هر چه بیشتری دنبال گردهم‌آوردن افراد علاقنمد هستند تا با هم انجمنی درست کنند تا مشکلی از مشکلات اجتماعی کشور را برطرف سازند.

اخبار دریافتی حاکی از این است که در هر شهر و روستا کسانی در پی تأسیس انجمن‌های شهر و روستا، متشکل از انجمن محلی زنان،‌ انجمن محلی معلمان،انجمن محلی کسبه، انجمن محلی کارگران، انجمن محلی داشن‌آموزان، و سایر انجمن‌های محلی هستند. نمایندگان همین انجمن‌های محلی، در سطح بالاتر، دور هم جمع می‌شوند و انجمن زنان، معلمان، کسبه، کارگران،‌دانش‌آموزانِ شهر را تشکیل می‌دهند. به همین ترتیب، نمایندگان همین انجمن‌های سطح بالاتر هستند که در آینده دور هم جمع می‌شوند و انجمن‌هایی در سطح استان و در سطح کشور را تشکیل خواهند داد.

در حال حاضر بنیان‌گذاران این انجمن‌ها با تشکیل گروه‌هایی در سطح ملی تلاش می‌کنند تا تجربه‌های خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و در سطح ملی به تصمیم‌های خردمندانه برسند.

عرف جاری برای تأسیس انجمن در ایران، روش‌های ریش سفیدی و هیأتی است. این روش‌های سنتی برای محافل و گروه‌های پنح شش نفری و برای مدیریت کارهای ساده و کوچک بسیار کارآمد است. اما اگر قرار باشد انجمن‌های بزرگ و دائمی برای انجام کارهای پیچیده و درازمدت تأسیس شود، روش‌های تصمیم‌گیری گروهی سنتی و مدیریت هیأتی جواب نمی‌دهد و کلافی از سردرگمی و ندانم کاری ایجاد می‌کند که به مرور دوستی‌ها را به دشمنی تبدیل خواهد کرد.

دنیای متمدن برای حل این مشکلات، مجموعه‌ی قواعدی آفریده است که به آن «رویه پارلمانی» گفته می‌شود. این قواعد در کتاب‌های متعدد و متنوعی تشریح و تبیین شده است. یکی از جامع‌ترین و کامل‌ترین آن‌ها کتابی است به نام دستورنامه رابرت. این وب‌سایت هم فقط برای معرفی و آموزش قواعد همین کتاب راه‌اندازی شده است.

کسانی که با قواعد مندرج در این کتاب آشنا شده باشند می‌دانند که این قواعد در واقع آئین‌نامه جامع و کاملی است که بر اساس آن می‌توان انواع جامعه/انجمن/سازمان‌ها را- در هر اندازه و برای تحقق هر هدفی - تأسیس و اداره کرد.

توجه داشته باشید که هیچ گروهی ملزم نیست طبق قواعد این کتاب رفتار کند. اما،‌ همانطور که پختن غذا یا شنا کردن قواعدی دارد که همه می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند، انواع انجمن‌ها و مجامع تصمیم‌گیری هم کارهای مشخص و مشابهی انجام می‌دهند که در تمام دنیا - کم یا بیش - شبیه به هم است. در نتیجه می‌توانند - اگر خواستند - از تجربه‌های دیگران استفاده کنند.

به علاوه،‌ هر گروهی آزاد است، طبق نظر خودش، هر بخش از قواعد مندرج در دستورنامه را حذف یا اصلاح کند.

با این توضیحات مقدماتی، خاطر نشان می‌شود، این سلسله یادداشت‌ها تلاش می‌کند مبرم‌ترین و مهم‌ترین قواعد دستورنامه رابرت را که برای تأسیس و اداره یک جامعه/انجمن/سازمان کوچک و معمولی لازم است، به زبانی که برای خواننده ایرانی قابل فهم باشد، توضیح دهد.

همانطور که گفته شد، بنیان‌گذاران انواع انجمن‌های محلی در گروه‌هایی متشکل می‌شوند تا تجربه‌های خودشان را با هم به اشتراک بگذارند. به همین خاطر از بنیان‌گذاران انواع انجمن‌های محلی دعوت می‌شود در این گروه‌ها عضو شوند و از تجربه‌های هم بهره ببرند. بدیهی است مشاور پارلمانی هم تمام تجربه‌های خودش را در اختیار بنیان‌گذران انجمن‌های محلی خواهد گذاشت و آمادگی دارد تا ضمن مدیریت نشست‌های این انجمن‌ها، قانون عام پارلمانی را - در جریان عمل - به آنان آموزش بدهد.

توجه دارید که ماهیت قواعد دستورنامه بیشتر حقوقی است. چون این قواعد حقوق اعضای یک انجمن‌ را - اعم از حقوق هر عضو، حقوق اقلیت، حقوق اکثریت، حقوق کل اعضا - را در ارتباط همه جانبه با هم، و بر اساس آرای با وزن مساوی اعضا، و به شکل متوازن، در تمام مراحل فعالیت یک انجمن، تبیین و تشریح کرده است. اما بنیان‌گذاران یک انجمن، باید با حداقلی از مهارت‌های مدیریتی نیز آشنا باشند. این سلسله یادداشت‌ها، هنگام ضرروت، به صورت مختصر، به مباحث مدیریتی هم اشاره خواهد کرد.

در ادامه، فهرست مطالب این سلسله یادداشت‌ها - به مرور که نوشته می‌شود، تقدیم خواهد شد تا با کلیک کردن هر کدام از آن‌ها به صفحه مربوطه دسترسی داشته باشید:

چقدر خوب بود اگر می‌شد این سلسله یادداشت‌ها را با عنوانی مثل «راهنمای اداره مجامع تصمیم‌گیری ایرانیان» نوشت. اما نویسنده‌ی این یادداشت‌ها هنوز این مهارت را کسب نکرده است که بتواند تجربه‌های خودش را به صورت یک جزوه راهنما در اختیار علاقمندان قرار دهد. به علاوه، فرض کنید کسی شنا کردن یا ساز نواختن را یاد گرفته باشد. آیا می‌تواند با نوشتن یک جزوه‌ی راهنما، مهارت خودش را در اختیار دیگران قرار دهد؟ نه. حداکثر این که چنین فردی می‌تواند به کسی که واقعاَ می‌خواهد شنا کند یا ساز بنوازد کمک کند تا کارش را بهتر انجام دهد. اداره‌ی مجامع تصمیم‌گیری طبق قانون عام پارلمانی هم یک مهارت است. به همین خاطر، در انجمن ملی پارلمانتارین‌های آمریکا ، حتی به پارلمانتارین‌هایی که تمام قواعد کتاب ۸۰۰ صفحه‌ای دستورنامه رابرت را به خوبی فراگرفته باشند، و در امتحان مربوطه قبول شوند، فقط مجوز آموزش این قواعد داده می‌شود و نه اداره‌ی مجامع تصمیم‌گیری. یک پارلمانتارین برای رسیدن به اجتهاد در این پروفشن و کسب پروانه فعالیت برای اداره مجامع تصمیم‌گیری، باید مهارت خودش را، در عمل، به بورد پروفشنال انجمن ملی پارلمانتارین‌ها اثبات کند.

اما آیا یک پارلمانتارین پروفشنال که از بورد پروفشنال انجمن ملی پارلمانتارین‌ها پروانه فعالیت هم کسب کرده باشد، قادر خواهد بود مجامع تصمیم‌گیری ایرانیان را اداره کند؟ سؤال مهمی است.

شاید به این اعتبار که یک خارجی است، و از یک مؤسسه آموزشی آمریکایی درجه یک مدرک گرفته، اعضای یک مجمع تصمیم‌گیریِ فرضیِ متشکل از ایرانیان، سمعاَ و طاعتاَ، به دستوراتش گوش کنند و کارش به این اعتبار جلو برود. اما حدود ۱۵ سال تجربه مترجم کتاب دستورنامه رابرت نشان داده است که اساساَ «طرز فکر کردن» ایرانیان،‌ یا به بیان کامپیوتریست‌ها، اپلیکیشن‌های نصب شده در ذهن و زبان ایرانیان، یا به بیان ارسطویی، استعداد ذهنی ایرانیان، با «طرز کار» نظام حقوقیِ «قانون عام پارلمانی» به کلی بیگانه است. در نتیجه، اگر کسی بخواهد مجامع تصمیم‌گیری گروهیِ ایرانیان را طبق این قواعد اداره کند، پروانه فعالیت انجمن ملی پارلمانتارین‌های آمریکا کافی نیست، بلکه باید با «طرز فکر کردن» ذهن ایرانیان، از یک سو، و با «طرز کار» قانون عام پارلمانی، از سوی دیگر، به خوبی آشنا باشد تا بتواند، در حالیکه جلسه را مدیریت می‌کند، همزمان این دو زبان کاملاً بیگانه با یکدیگر را به نحوی ترجمه کند تا حاضران در نشست علیه نظمی که اصلاً مطلوب آنان نیست، دست به شورش نزنند و مدیر جلسه را از پنجره به بیرون نیاندازند!

این توصیف، البته که بسیار مأیوس کننده است. آیا ایرانیان ذاتاَ نظم‌ناپذیر و قانون‌گریزند؟ یقیناً‌ نه. به این دلیل بسیار ساده که هرکلمه‌ای از هر جمله‌ای که ایرانیان - مثل سایر مردم جهان - تلفظ می‌کنند، دقیقاً‌ طبق قواعدی است که مجموعه آن‌ها گرامر یک زبان را تشکیل می‌دهد. به علاوه،‌ ایرانیان، مثل سایر مردم جهان، در هر جمعی طبق قواعد و مراسمی رفتار می‌کنند که به آن جمع ساختار و سازمان داده و می‌دهد. وقتی وارد مسجد می‌شوند (یا می‌شدند!) تا نماز جماعت بخوانند،‌ طبق «مراسم»‌ نماز جماعت رفتار می‌کردند، و قس علی هذا. و البته، هرگاه وارد یک مجمع تصمیم‌گیری بشوند هم طبق مراسم آن عمل می‌کنند: روش هیأتی و ریش‌سفیدی اداره جلسه، سنتی که سابقه آن به جامعه‌های ماقبل مدرن می‌رسد. مشکل این است که در دوره معاصر، «مجامعی» تشکیل می‌شود که «مراسم» مناسب آن‌ها هنوز خلق نشده است و تازه بعد از بروز انواع مشکلات ناشی از تکرار برگزاری چنین مجامعی است که ضرورت یافتن راه حل این مشکلات هم مطرح شد، و راه حل آن هم - که طبق معمول ممالک راقیه قبلاً خلق کرده بودند - یافت شد: قانون عام پارلمانی.

در انتقال این دانش فنی، آنچه که شاید بشود آن را محلی‌سازی نامید، در واقع چیزی نیست جز ترجمه «طرز فکر ایرانیان» به نحوی که با «نظام قانون عام پارلمانی» چفت و جور شود. و انتظار می‌رود این سلسله یادداشت‌ها، بتواند تجربه‌های ۱۵ ساله مترجم کتاب دستورنامه رابرت در این زمینه‌ی منحصر به فرد را در اختیار معدود فعالان اجتماعی‌ای قرار دهد که با قواعد دستورنامه رابرت آشنا هستند،‌ اما بدون کسب این مهارت‌ها قادر به مدیریت مجامع تصمیم‌گیری ایرانیان نخواهند شد.

بازدیدکنندگان این وب‌سایت ملاحظه می‌کنند که راهنماهای متنوعی برای تأسیس و اداره‌ی انواع جامعه/انجمن/سازمان‌ها در این وب‌سایت بارگذاری شده و خواهد شد. باید توجه کرد که وقتی صحبت از مدیریت یک مجمع تصمیم‌گیری می‌شود، صرف از نظر از بزرگی و کوچکی، یا کارکرد ویژه هر مجمع تصمیم‌گیری خاص، تمام آن‌ها می‌توانند کم یا بیش در چارچوب قواعد انتزاعی مشخصی رفتار کنند که در کتاب دستورنامه رابرت تشریح و توصیف شده است. این سلسله یادداشت‌ها می‌کوشد، همان قواعد را - البته، با توجه به نیازها و ویژگی‌های مخاطب ایرانی - و به خصوص با توجه به تجربه‌های ناشی از محلی‌سازی روش به کارگیری این قواعد در فرهنگ ایرانیان، در اختیار فعالان اجتماع علاقمند به فعالیت‌های اجتماعی قرار دهد. توجه دارید که این نوشته‌ها هرگز جای اصل کتاب دستورنامه را نخواهد گرفت و به خوانندگان اکیداً توصیه می‌شود که همیشه مرجع اصلی را متن آن کتاب قرار دهند و نه این نوشته‌ها.

این مختصر را به عنوان مقدمه تلقی فرمایید. در ادامه،‌ فهرست مطالب این سلسله یادداشت‌ها تقدیم می‌شود تا با کلیک کردن آن‌ها، به صفحه‌ی دلخواه بروید:

۱. «دموکراسی آتنی» عنوان کتابی است که سازوکار نخستین حکومت مردم را در دولت‌شهر آتن تشریح کرده است. آن حکومت که گفته می‌شود نخستین حکومت مردم در تاریخ است به مدت ۲۰۰ سال، از قرن پنجم تا سوم پیش از میلاد در آتن برقرار بوده است. یکی از اعضای انجمن نویسندگان و مترجمان ادبیات پارلمانی (نماپ)‌ این کتاب را به فارسی ترجمه کرده است تا در اختیار آن عده از کارورزان کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت (کادرها)‌ قرار بگیرد که به سوابق تاریخی قواعد دموکراسی علاقمند هستند. نوشته‌ای که در ادامه می‌آید، به برخی از نکات مهم در این زمینه اشاره می‌کند. این نوشته پیش از این در گروه مجازی حامیان تأسیس انجمن اصلی منتشر شده بود و با کمی تغییر در اینجا بازنشر می‌شود:

هنگام نگارش این نوشته، سرنوشت جنبشی که با پرچم «زن، زندگی و آزادی» در ایران آغاز شده، ناروشن است، اما در این تردیدی نیست که جامعه پا به ماه زایمانی است که نطفه‌اش در فردای انقلاب بهمن بسته شد که نیروهای رها شده از دهات سراسر کشور، با شعار «حزب فقط حزب‌الله» برای پاک‌سازی دامن آلوده‌ی شهر از آنچه که آنان «لهو و لهب» می‌دانند، به شهرها تاختند و طی چهل سال گذشته با تمام ایمان و قهر خشونت‌بار خود کوشیدند تا جامعه مطلوبشان را در سراسر ایران - و اگر شد در چهان! - مستقر سازند. دهه‌ی چهلی‌ها همان وقت شعار «انقلابی دگر باید» سردادند و با تمام توان کوشیدند از تمدن تازه شکفته در شهر‌های مدرنٍ تازه شکل‌گرفته در تاریخ کهن‌سال ایران، تمام قد دفاع کنند و همه از سرنوشت تلخ و محتوم آنان با خبرند: زیرپای دهاتیان مسلح له شدند. اکنون که دهه‌ی هشتادی‌ها، ققنوس‌وار از خاکستر مبارزان آن سال‌ها سربرآورده‌اند تمام جهان نگران سرنوشت آنان است: چه بر سر آنان خواهد آمد و - مهم‌تر- آنان چه سودایی در سر دارند؟ مانیفست آنان روشن است: برای یک زندگی معمولی، برای زن، زندگی و آزادی، . . .ولی آیا «حزب‌الهی‌‌های» مسلح، دهه‌ی هشتادی‌ها را هم مثل دهه‌ی چهلی‌ها به خاک و خون نخواهند کشید؟ جهان نظاره‌گره است اما کادرها نمی‌توانند نظاره‌گر باقی بمانند.

تا همین دو ماه پیش، فعالان اجتماعی پروفشنال از بی‌تفاوتی مردم و به خصوص نسل جوان نسبت به سرنوشت جامعه گله می‌کردند، اما اکنون که دهه‌ی هشتادی‌ها و سایر مردم با تمام توان پا به میدان گذاشته‌اند و دیکتاتوری را نفی ‌ می‌کنند، کم نیستند فعالان اجتماعی که می‌گویند: ما باران می‌خواستیم نه سیل!

نگرانی آنان موجه به نظر می‌رسد: انقلاب‌ها، معمولاَ، سیل‌آسا نظام‌های استبدادی را در هم می‌کوبند و نظام‌های نوینی جایگزین آن‌ها می‌کنند. اما نیروهای انقلابی، که زیر سیطره‌ی یک نظام استبدادی پرورش یافته‌اند، معمولاً مهارت‌های اجتماعی بسیار پیچیده‌ی ساخت «جامعه» مدرن را ندارند، و در نتیجه، از درون انقلاب‌های ضد استبدادی، نیروی جایگزینی سر بر می‌آورد که معمولاَ طرفداران رژیم سابق را ضد انقلاب می‌داند و برای سرکوب آنان ناگزیر به تحمیل نظام استبدادی دیگری می‌شود و این چرخه شوم ادامه می‌یابد. شاید به همین خاطر، برخی از فعالان اجتماعی ترجیح می‌دادند که با ساخت و تقویت تدریجی جامعه مدنی، حکومت مستقر را به رعایت قانون و حقوق مردم مجبور سازند و اکنون که مردم سیل‌آسا در پی براندازی دیکتاتوری هستند، آنان نگران فردای کشوراند. آیا نگرانی این گروه از فعالان اجتماعی واقعاً موجه است؟ نخستین بخش این سلسله یادداشت‌ها به همین پرسش می‌پردازد. بخوانیم:

نوشته‌ای که در ادامه تقدیم شده است، بار نخست، روز دوشنبه ۱۶ خرداد ۱۴۰۱ در گروه مجازی «تدارک انجمن اصلی» - رسانه خبری گروه حامیان تأسیس انجمن اصلی - منتشر شد، اما به دلیل این که نکات مطرح شده در آن، چه بسا برای فعالان اجتماعی که به قواعد بازی دموکراسی علاقمند هستند،‌ مفید خواهد بود،‌ این جا نیز باز نشر می‌شود. در این نوشته، ضمن معرفی کتابچه «دموکراسی آتنی» - که در دست ترجمه است - اهمیت تجربه آتنیان در ساختن نخستین دموکراسی برای مردم امروز ایران مورد اشاره قرار گرفته است. با هم این مطلب را بخوانیم: