بیزینس اتیکز؛ از دیسیپلین آکادمیک تا نهاد اجتماعی

«شرف» چیست؟ «شرافتمند» کیست؟ و، مهم‌تر، در یک جامعه مفروض، چه سازوکارهایی «شرف» را تعریف و مصادیق آن را تعیین می‌کند؟ و چرا در بعضی جوامع «اشراف» بر صدر می‌نشینند، اما در جوامع دیگر، اراذل و اوباش؟

کتابچه «بیزیتس اتیکز؛ از دیسیپلین آکادمیک تا نهاد اجتماعی» که به عنوان سومین مقاله آموزشی در مجموعه‌ی «تجربه یک جهش فرهنگی» در اختیار فعالان اجتماعی پروفشنال قرار گرفته است، به همین موضوعات پرداخته است.
بنا به تعریف، «شرف» اعتباری است که یک جامعه به عضوی اعطا می‌کند که، طبق قضاوت جامعه، بر اساس «فضائل اخلاقی» رفتار کرده باشد.

«فضائل اخلاقی» در هر جامعه، آن دسته از ارزش‌های اخلاقی هستند که به اعتقاد اعضای آن جامعه از سایر ارزش‌های اخلاقی ارزشمند‌ترند و گل سرسبد ارزش‌های اخلاقی محسوب می‌شوند. به عنوان نمونه، انجام وظیفه یک ارزش است، اما کسی که وظیفه خود را به عالی‌ترین شکل ممکن انجام می‌دهد، شرافتمندانه رفتار می‌کند. دفاع از حق خود یک ارزش است، اما کسی که به خاطر حق دیگران از حق خود صرف‌نظر می‌کند ، شرافتمندانه رفتار کرده است. دفاع از نفس یک ارزش است اما کسی که به خاطر دیگران از جان خود می‌گذرذ و شجاع است شرافتمند محسوب می‌شود و قس علی هذا. . .

برعکس، آخوندی که می‌داند کسوت روحانیت در چشم عوام‌الناس مقدس است، با این همه، اگاهانه با کسوت روحانیت در رقابت‌های سیاسی شرکت می‌کند و از رانت روحانیت سوءاستفاده می‌برد، مروج رذائل اخلاقی است. نامزدی که در اعتراض به حذف رقیبش از رقابت انتخاباتی اعتراض نمی‌کند، بلکه هلهله کنان به عنوان نماینده پیروز وارد نهاد قانون‌گذاری می‌شود، طبق رذائل اخلاقی عمل کرده است. دین‌فروشانی که می‌دانند مردم حق دارند علیه قوانین مصوب مبارزه کنند تا با کسب اکثریت قانون را ابطال کنند، اما مخالفان را به عنو کافر،‌ مرتد و باغی، سرکوب و حتی نابود می‌کنند، حسابشان با کرام‌الکاتبین است. فهرست رذایل اخلاقی در تمام مشاغل و حرفه‌ها تا دلتان بخواهد بلند بالاست به نحوی که انگار کل جامعه در مردابی از رزایل عوطه می‌خورد. چرا چنین شد؟

به درستی گفته می‌شود از قدیم‌ترین ایام، «آبروداری» عالی‌ترین ارزش در نظام ارزش‌گذاری ایرانیان بوده است.
آبروداری، کم و بیش، معادل شرافتمندی است. اعضای جوامع سنتی (طبیعی)، به ویژه در بیشتر دهات کوچک، متمرکز و پراکنده در فلات ایران، که به صورت «آنلاین» تحت کنترل جماعت بودند، به صورت مستمر در حال مبارزه‌ای دائمی و زیرپوستی بودند تا در نردبان سلسله مراتب ارزش های معتبر در جماعت، سقوط نکنند، بلکه به عالی‌ترین درجه ارتقا یابند. همین تلاش مداوم برای بالا نگاه داشتن اعتبار خود و خانواده خود در چشم جماعت، «آبروداری»‌ بود که به خاطر آن حتی دروغ و دورویی و بسیاری از رفتارهای ناپسند دیگر، موجه به نظر می‌رسید.

سرریز مناسبات مدرن و انتقال ساختارها و تکنولوژی‌های جدید به داخل کشور، جماعت‌های سنتی طبیعی را شخم زد و امکان شکل‌گیری شهرهای چند میلیونی فراهم شد و دهاتیان، از لانه‌های حقیر خود گریختند و شهرهای بزرگ را جولانگاه بروز استعدادهای خود یافتند. به این ترتیب، شهرهای بزرگی شکل گرفت که در جنگل انبوه آن، برای نخستین بار انسان آزاد از مناسبات کهن و سنتی پا به عرصه وجود گذاشت. اما این افراد، مانند دانه‌های شن فاقد مناسبات سازمان‌یافته بودند و هستند و تمام ناهنجاری‌هایی که سراپای جامعه را در کام خود کشده است، محصول همین دورانی است که انسان‌های آزاد سر برآورده‌اند اما هنوز قادر نیستند جوامع سازمان‌یافته مدرن بسازند که «شرف» و مصادیق رفتار شرافتمندان را تعریف و تعیین کند و اعضای غیرشرافتمند جامعه را پاسخگو سازد.

آن چه به نام «سواد دموکراسی» تعریف می‌شود، مجموعه مهارت‌های ساخت جوامع مدرن است که مثل هر سواد دیگری باید به تک تک اعضای جامعه آموزش داده شود.

از یک منظر، «جهش فرهنگی» تلاش فعالان اجتماعی پروفشنال برای فراگیری سواد دموکراسی و ترویج این سواد در میان سایر علاقمندان است.

تازه پس از ساختن «جامعه مدرن» است که اعضای چنین جوامعی قادر خواهند شد، به روش دموکراتیک و بر اساس توافق و تفاهم اعضا بر اساس عقل و خرد، «دستور شرف» اعضای خود را تدوین و تصویب کنند و آگاهانه و داوطلبانه، طبق دستور شرف خود رفتار کنند.
در آن صورت است که روحانیان، طبیبان، قاضیان، وکیلان، معلمان و استادان، رونامه‌نگاران و هنرمندان، تجار و بازرگانان، و به طور کلی تمام ایرانیان، مهارت ساخت جوامع شرافتمند را کسب خواهند کرد و مبارزه بی‌وقفه برای حاکمیت مردم در چارچوب ساختارهایی که رفتار شرافتمندان را تشویق می‌کنند، ادامه خواهد یافت.

مقاله «بیزینس اتیکز؛ از دیسیپلین آکادمیک تا نهاد اجتماعی» به برخی از نکات مهم در این زمینه اشاره می‌کند و مطالعه آن به تمام کارورزان کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت و به تمام فعالان اجتماعی پروفشنال توصیه می‌شود.
پیشگفتار این مقاله نیز روند شکل‌گیری مفاهیم «کد اتیکز» و «پروفشن» و «دستور شرف» طی دو دهه‌ی اخیر در ایران را به اجمال بررسی کرده است.

فهرست مطالب این کتابچه، در ادامه همین نوشته ارایه شده است.

علاقمندانی که تمایل دارند این کتاب را دریافت کنند می‌توانند با شماره تلفن‌های ۸۸۹۱۱۰۱۷ و ۰۹۳۵۶۵۲۸۶۱۱ (داود حسین، دفتر کادرها) تماس بکیرند یا پیام بگذارند تا متن الکترونیکی یا کاغذی کتاب به آنان تقدیم شود.

گفتنی است متن پی‌دی‌افی کتاب‌های «کادرها»، که نقش نشریات آموزشی کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت را ایفا می‌کنند، رایگان یا همت عالی است. علاقمندانی که بخواهند بابت دریافت کتاب‌ها و کمک به تداوم «جهش فرهنگی» مبلغی پرداخت کنند، می‌توانند کمک‌های خود را به شماره‌ی حسابی که تقدیم می‌شود واریز کنند.

مبالغ دریافتی زیر نظر هیأت امنای دفتر کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت (کادرها)‌هزینه خواهد شد. سرکار خانم طاهره نقی‌ئی، و آقایان علی‌ اصغر تک‌دهقان، کمال حسینی، شهرام حلاج، عبدالفتاح سلطانی، سهیل فاضلی و علیرضا هاشمی، اعضای هیأت امنا هستند که بر نحوه هزینه‌ کردن کمک‌های مالی دریافتی، طبق اصولی که اعلان خواهد شد، نظارت خواهند کرد و گزارش دخل و خرج وجوه دریافتی را به صورت علنی منتشر خواهند کرد.