ويرايش دهم كتاب رابرتز رولز آو اوردر [2] (دستورنامه رابرت) كه در سال ۲۰۰۰ و در ۸۰۰ صفحه در ايالات متحد آمريكا منتشر شده است، تمام قواعد و رويههاي پيشگزيدهي ادارهي انواع مجامع تصميمگيري و سازمانها و انحمنهاي دموكراتيك را به صورت جامع و كامل تشريح كرده است. ريشهي اين قواعد، به دولتشهرهاي يونان باستان ميرسد. سنتهاي دموكراسي يونان به روم منتقل شد و برخي از آنها در دوران چهار صد سالهي حكومت امپراتوري رم بر بريتانيا، با سنتهاي قبيلهاي آنگلوساكسونها در آميخت. اما بخش اصلي قانون عرفي پارلماني طي حدود هشتصد سال در پارلمانهاي انگلستان ساخته و پرداخته شد و از آنجا به مهاجر نشينهاي قارهي جديد انتقال يافت.
به دليل حضور مهاجر نشينان غيرانگليسي تبار در ايالات متحد آمريكا و شكلگيري سنتهاي متفاوت پارلماني در ايالات مختلف آن كشور، مكتوب كردن و نشر اين قواعد در آمريكا ضرورت پيدا كرد. توماس جفرسو نخستين رئيس مجلس سنا و معاون رئيس جمهور ايالات متحد آمريكا نخستين نگارش اين قواعد را با عنوان راهنمای پراکتیس پارلمانی برای استفاده در سنای ایالات متحده براي استفاده در مجلس سناي آمريكا مكتوب كرد. بعدها، هنري مارتين رابرت براي نخستين بار روايتي از اين قواعد را براي استفاده در انواع جامعه/انجمنها و مجامع تصميمگيري گردآوري و در سال ۱۸۷۶ منتشر ساخت. اين كتاب به همت همسر، عروس، پسر و نوهي هنري مارتين رابرت به صورت مرتب مورد بازنگري قرار گرفته و ویرایشهای جدید آن منتشر شده است و به همین خاطر، از سوي بيش از هشتاد درصدانجمنها و سازمانهاي دموكراتيك در كشورهاي توسعهيافته، به عنوان «مرجع پارلماني» مورد استناد قرار ميگيرد و طبق قواعد آن اداره ميشوند. براي مطالعه بيشتر در اين زمينهها به پيشگفتار اين كتاب دراينجا مراجعه فرماييد.
ويرايش دهم اين كتاب كه زير نظر هنري مارتين رابرت سوم و با همكاري گروهي از وكلاي پارلماني، تهیه و منتشر شده است، سالها پيش (۱۳۸۵) به فارسي ترجمه شد و از طريق وبسايتهاي مختلف در اختيار علاقمندان قرار گرفت. قرار است متن کاغذی آن نیز به همت نشر اختران در آیندهی نزدیک منتشر شود.
گفتنی است که ویرایشهای یازدهم و دوازدهم این کتاب نیز منتشر شده است که با ویرایش دهم آن تفاوتهای بسیار جزئی دارد.
علاقمندان به متن کامل این کتاب میتوانند با دفتر کارگاههای آموزش دستورنامه رابرت (دفتر کادرها) در تهران، با شماره تلفن۸۸۹۱۱۰۱۷ - ۰۲۱ تماس بگیرند. برگزاری انواع کارگاههای آموزشی نحوهی اداره مجامع و جلسات تصمیمگیری بر اساس قواعد منطقی و عادلانهای که در این کتاب تشریح شده است، و نیز، ارایه مشاوره در خصوص تدوین انواع اساسنامهها و آئیننامههای جامعه/انجمن/سازمانها نیز بخشی از خدماتی است که دفتر کادرها ارایه میدهد.
لازم به یادآوری است که از سوی مؤسسه رابرتز رولز آو اوردر، خلاصهی ویرایش دهم کتاب دستورنامه، به صورت رسمی تهیه و منتشر شده است. ترجمه فارسی این کتاب خلاصه نیز اینجا دردسترس علاقمدان است.
فهرست مطالب ترجمه غيرنهايي ويرايش دهم دستورنامه رابرت در ادامه تقديم ميشود:
توجه: به خاطر رعايت اصل گمنامي اعضاي انجمن معتادان گمنام، در ويرايش دوم اين مطلب، نام كارورزان ، حذف و تصوير آنان مخذوش شده است. طبق اين اصل هيچ يك از اعضاي انجمن معتادان گمنام نبايد به عنوان عضو انجمن در رسانهها ظاهر شوند. با اين توضيح، ويرايش دوم مطلب در ادامه تقديم ميشود:
مدتي طول كشيد تا معناي نمادين رفتار دو نفر از كارورزاني كه براي شركت در كارگاههاي آموزش دستورنامه رابرت از اشتهارد و كرج به تهران ميآيند، فهم شود: پنجشنبه گذشته، وقتي وارد كارگاه شدند، دو نسخه صحافي شده از ترجمه فارسي كتاب دستورنامه رابرت را از كيفهاي خود بيرون آوردند و با هيجان و اشتياق آنها را به ساير اعضاي كارگاه نشان دادند و كنار هم پشت كتابهاي رابرت نشستند تا با گرفتن يك عكس يادگاري آن لحظه تاريخي را به ثبت برسانند. مربي پارلماني در طول هفته گذشته به اهميت اين صحنه تاريخي فكر ميكرد. يادداشت زير جمعبندي آن تأملات است و نشان ميدهد اهميت تاريخي آن لحظه در چيست؟ رمز معجزهي انجمن معتادان گمنام را چگونه ميتوان درك كرد؟ و چرا - در ايران امروز - حتي شبهپروفشنهاي ايراني نيز براي بازآفريني خود بايد از معتادان گمنام بياموزند؟ اگر به اين مسائل علاقه داريد ادامه مطلب را مطالعه كنيد:
تا همين چند وقت پيش، مخاطبان احتمالي تاريخ جنبش كادرها، پژوهشگراني فرض ميشدند كه در آينده ممكن است بخواهند جزئيات شكل گيري گفتمان جنبش كادرها را به مثابه يك گفتمان جامع آلترناتيو بررسي كنند. اما اين روش تاريخ نگاري به چند دليل با چالش مواجه شده است و مهمترين دليل آن اين است كه تاريخ كادرها همين حالا نيز مخاطباني يافته است كه احساس ميكنند با خواندن اين خاطرات، نكات جديدي در مورد گفتمان در دست ساخت ميآموزند و در تجربههاي منحصر به فرد كادرها شريك ميشوند. اما اين تغيير مخاطبان مستلزم تغيير در روش نگارش اين روزنوشتها هم بود. و من مدتها با خصوصيات اين مرحله انتقالي تاريخ نگاري دست و پنجه نرم ميكردم. تا اينكه امروز صبح، وقتي از خواب بيدار شدم و طبق معمول ناظر روندهاي درونذهني خودم بودم كه گويا در طول شب در تاريكيهاي ذهنم جريان داشتهاند، دريافتم روزنوشتي كه در آخرين ساعات ديروز پنجشنبه 8 مرداد ماه 1394 براي آيندگان نوشته بودم براي امروزيان نيز ميتواند جذاب و خواندني باشد. آنچه كه در ادامه تقديم ميشود روزنوشت ديروز است كه چند جاي آن كمي دستكاري شده است. ممنون ميشوم اگر حوصله كرديد و آن را خوانديد و نكته ناخوشايندي در آن يافتيد، خبرم كنيد تا اصلاح كنم. و اما اصل روزنوشت ديروز:
در چهل و سومين اجلاس كادر دانشجويان كه عصر روز سهشنبه 30 تير ماه 1394 در دفتر كارگاههاي آموزش دستورنامه رابرت برگزار شد، يكي از كارورزان در مورد جايگاه «آبستراكسيون» [2] - به معناي «كارشكني» - در قانون پارلمان سؤال كرد. مربي كارگاه اين مسأله را در كارگاه به بحث گذاشت. برخي از كارروزان با استناد به قاعدهي «جلب به مجمع» نتيجه گرفتند كه قانون پارلمان نميتواند و نبايد آبستراكسيون را تجويز كند. اما برخي ديگر از اعضاي كارگاه - به ويژه با استناد به تجربههاي شوراها و شوراياريها- استدلال ميكردند كه اتفاقاً ابستراكسيون يك ابزار مفيد و اخلاقي در دست اقليت است تا در برابر باندبازيهاي اكثريت از حقوق خود دفاع كند.
خاطر نشان ميشود حكم جلب به مجمع يك رويهي قانوني است كه بر اساس آن اعضاي يك مجمع يا شوراي تصميمگييري حكومتي كه به رغم فراخوان قانوني، به خاطر غيبت غيرموچه بعضي از اعضاي خود، به نصاب نرسيده باشند، تحت برخي شرايطي كه قانون تعيين ميكند، ميتوانند حكم جلب به مجمع را صادر كنند كه در آن صورت رئيس پليس شهر وظيقه خواهد داشت اعضاي غائب را دستگير كرده و تحت الحفظ به مجمع بياورد تا نصاب حاصل شود. مخالفان آبستراكسيون با استناد به وجود چنين رويهاي نتيجه ميگرفتند كه آبستراكسيون در يك مجمع غيرقانوني و غيراخلاقي است.
در يكي از قسمتهاي مجموعهي طنز «شبهاي برره»، بازيگران اصلي اين مجموعه با يكديگر شطرنح بازي ميكنند: هر دو كاملاً جدي هستند و پيش از حركت دادن كترهاي مهرهها مدتي فكر ميكنند و با حذف هر مهرهي حريف به هيجان ميآيند و در پايان با بيرون ريختن مهرههاي رقيب با لنگه كفش به جان هم ميافتند تا مشخص شود چه كسي برنده اين شطرنج بازي برره ايست. فقط كسي كه با قواعد ناظر بر حركت مهرهها آشنا باشد تلخي اين طنز را درمييابد. ادارهي انواع مجامع تصميمگيري ما ايرانيها نيز كم و بيش شبيه شطرنج بازي بربرهايهاست: ظواهر كار، شبيه مجامع و پارلمانهاي ساير كشورهاست: نوبت ميگيرند، موافق و مخالف مذاكره ميكنند و سرانجام با اكثريت آراء تصميمها گرفته ميشود، اما از قواعد پيچيدهي ناظر بر روند طرح، بررسي و تعيين تكليف پيشنهادها، كه هرچند به چشم نميآيند، اما عادلانه بودن نتايج بازي را تضمين ميكنند، خبري نيست. به اين ترتيب، حتي وقتي «خودي»ها گعده ميكنند تا به يك تصميم گروهي برسند، حتي اگر بخواهند شرافتمندانه بازي كنند - كه محل ترديد است - چون قواعد كار را بلد نيستند، به ريش كشي ميافتند.
در ارديبهشت ماه 1391 كه در تدارك برگزاري نخستين كارگاه آموزش دستورنامه رابرت بوديم، به توصيه آقاي دكتر مصطفي معين - كه آن كارگاه از جمله به همت ايشان تشكيل شد - اين نوشته به رشته تحرير درآمد تا در اختيار بعضي از دوستان نزديك قرار بگيرد. خواندن آن هنوز توصيه ميشود:
كادر دانشجويان در سي و نهمين اجلاس خود كه روز سهشنبه 2 تير 94 برگزار شد شرايط ادامه فعاليت خود را به شرح زير اعلام كرد. علاقمنداني كه مايلند با توجه به اين شرايط در مرحله جديد فعاليت اين كارگاه شركت كنند با دفتر كادرها جهت هماهنگي تماس بگيرند.
شرايط كارگاه:
يك. در اين كارگاه ، در 16 جلسه دو ساعته، در روزهاي سهشنبه و پنجشنه هر هفته از ساعت 5 تا 7 بعد از ظهر، مبرمترين قواعد قانون پارلمان، به عنوان مرحله اول آموزش داده خواهد. مرحله دوم، تدوين دستور شرف و مرحله سوم تدوين آئيننامه يك سازمان هوشمند خواهد بود كه بعداً در مورد آن تصميمگيري خواهد شد.
دو. شهريه شركت در اين كارگاه بر اساس توان و تمايل اعضا به كمك به اين حركت و بر اساس همت عالي پرداخت ميشود.
سه. هر عضوي كه به هر دليل موجه يا غيرموجه غيبت كند فقط به شرطي اجازه شركت در كارگاه بعدي را خواهد يافت كه قبل از آن در يك كلاس جبراني در دفتر كادرها شركت كند و هزينه شركت در كلاس جبراني را بپردازد.
چهار. هزينه شركت در كلاسهاي جبرياني فعلاً ده هزار تومان تعيين شده است و دانشجويان نصف اين مبلغ را بايد بپردازند.
پنج. در پايان كارگاه از كارورزان امتحان گرفته ميشود و به كساني كه نمره قبولي دريافت كنند گواهي پايان مرحله اول داده خواهد شد.
شش. كساني كه اين گواهينامه را دريافت كنند ميتوانند به عنوان عضو عادي تقاضاي عضويت در انجمن در دست تأسيس كادرها (نام موقت) را پر كنند و در مراحل بعدي دوره نيز حضور يابند.
براي اطلاعات بيشتر با دفتر كادرها تماس بگيريد: 88911017
در حاليكه از يكشنبه تا امروز جمعه 21 فروردين 1394، به خاطر دنبال كردن اخبار و گزارشهاي مربوط به مذاكرات هستهاي فرصت نيافتم روزنوشت جديدي دست بگيرم، ديروز پنجشنبه هشتمين اجلاس كادر دبيران و چهل و نهمين نشست كادر وكيلان برگزار شد كه پر از نكات آموختني بودند و بايد تجربههاي جديد اين نشستها را تحليل و ثبت كنم. به علاوه، امروز نيز نخستين اجلاس تأسيسيِ انجمن فاميلي در دست تأسيس در منزل آقاي علي گلستاني در قرچك ورامين برگزار شد. اين نشست نيز پر از تجربههاي عالي بود و اين تجربهها نيز بايد براي استفاده كادرها در آينده تحليل و درسهاي آن ثبت شود. در طول هفته گذشته نيز رويدادهاي قابل ذكر زيادي رخ داده است و هفته آينده نيز فعاليت دفتر كادرها در سال جديد شروع خواهد شد: كارگاههاي دوستان، بانوان، دانشجويان، دبيران و وكيلان و دهها كار حاشيهاي ديگر. امشب از خير دنبال كردن اخبار گذشتم و سعي ميكنم رويدادهاي هفته گذشته را به صورت معكوس، يعني به قول سينماييها، به صورت فلاش بك يا پسرفت در گذشته روايت كنم و اميدوارم - دست كم - گزارش گفتگو با آقاي مهندس محمد عطارديان بنيانگذار و شخصيت كليدي كانون عالي انجمنهاي صنفي كارفرمايي ايران (كعاصكا) از قلم نيافتد.
يكي از ابتدائيترين و سادهترين قواعد ادارهي دموكراتيك مجامع تصميمگيري و شوراهايي كه بيش از ده تا دوازده نفر عضو دارند اين است كه رئيس جلسه، براي رعايت «اصل» حفظ ظاهر بيطرف خود، بايد از حق دادن پيشنهاد، شركت در مذاكرات و دادن رأي در رأيگيريهاي علني (جز هنگامي كه تساوي ايجاد ميكند يا تساوي ميشكند) صرف نظر نمايد و اگر در مورد موضوعي نظر داشت، بايد به صورت موقت كرسي رياست را واگذار كند و به صحن بيايد. چرا رئيس جلسه بايد ظاهر بيطرف خود را حفظ كند؟ براي آنكه رئيس جلسه نتواند از مقام رياست براي جا انداختن نظرات شخصي خود سوءاستفاده كند. و يك قاعده ديگر:
تاريخ كارگاههاي آموزش دستورنامه رابرت - تاريخ كادرها - از نخستين اجلاس نخستين كارگاه آن كه با نام «همانديشي عرف پارلماني» صبح روز يكشنبه 17 ارديبهشت1391 در سالن هيأت مديره انجمن شركتهاي ساختماني كار خود را آغاز كرد تا امروز، و در حجم بيش از پنج هزار صفحه، توصيف، تحليل و با جزئيات ثبت شده است. اين نوشتهها - به قول سينمائيها - راش هستند و فقط در اختيار بعضي از نزديكان قرار گرفتهاند. اينكه اين نوشتهها به همين صورت منتشر بشود يا نه، به عوامل متعددي بستگي خواهد داشت، از جمله اينكه آيا انتشار آنها به بسط و تعميق قانونگرايي در سطح ملي و منطقهاي مدد خواهد رساند يا نه؟ براي يافتن پاسخ اين سؤال است كه هر از گاه بخشهايي از آنها در سطح عموميتر منتشر خواهد شد و امروز يكي از روزنوشتها كه به تلاش براي ايجاد انجمنهاي ده پرداخته است، به عنوان نمونه منتشر ميشود: