مراسم «عمامه‌گذاری» هنگام ورود طلاب به کسوت روحانیت، محاکمه و «خلع لباس» عضوی که زی‌طلبگی (کد اتیکز) روحانیت را نقض کند، عضویت در تشکیلات سلسله‌مراتبی مبتنی بر تخصص و تعهد (حجت‌الاسلام، آیت‌الله، آیت‌الله العظمی، و مرجع)، اعطای درجه اجتهاد (پروفشنال) به اعضای مجتهد، استقلال در گزینش اعضا و تدوین برنامه‌های آموزشی، و به طور کلی، استقلال در تمام امور مربوط به روحانیت، از جمله مهم‌ترین خصوصیات روحانیت در ایران قبل از انقلاب ساال ۵۷ بود و نشان می‌داد، روحانیت در ایران، تا چه اندازه به خصوصیات استاندارد «پروفشن‌های باستانی» نزدیک بود.

حتی الزام کسانی که به جرگه «امت اسلام» در می‌آیند، به بیان علنی «شهادتین»، دقیقاَ به همان معنای «پروفشن» است و هنوز هم در ادبیات غربی، شهادتین را «پروفشن ایمان اسلامی» می‌دانند.

«پروفشیو» یک کلمه لاتین است به معنای شهادت می‌دهم. و «پروفشن» که به معنای اظهار علنی یک عقیده الزام‌آور است، در عین حال، نام گروه‌هایی از متخصصان باستانی بود که هدفشان تأمین یک خیر عمومی بود و هر کس به کسوت آنان درمی‌آمد، می‌بایست به صورت علنی تعهد خود را به هدف‌های اعلام شده آن پروفشن اظهار می‌کرد و بعد از آن بود که می‌توانست لباس آن پروفشن را بر تن کند.

پروفشن‌های باستانی عبارت بودند از طبابت، روحانیت، قضاوت و تعلیم و تربیت. اما، در دوران مدرن، و با گسترش روز‌افزون تقسیم کار اجتماعی، بیش از ۵۰ پروفشن شناسایی شده است و یکی از خصوصیات جوامع مدرن این است که دولت سیاسی، که به طور طبیعی کانون اختلافات و کشمکش‌های سیاسی است، در امور پروفشنال این پروفشن‌ها مداخله نکند و پروفشن‌ها نیز، مانند نهاد دین، آدکادمی، خانواده، و رسانه، از دولت سیاسی مستقل باشند و امور خودشان را خودشان تمشیت کنند.

بر خلاف شبه‌ پروفشن‌های مدرنی که در ایران معاصر و با اراده و خواست دولت‌های اقتداگرای مرکزی و از طریق اعزام دانشجو به کشورهای توسعه‌یافته، در کشور تأسیس شدند، و از همان ابتدا فاقد استقلال پروفشنال بودند، مهم‌ترین خصوصیت روحانیت به مثابه پروفشن این بود که استقلال خود را از دولت سیاسی حفظ کرده بود.

با این همه، و به دلایلی که تبیین آن‌ها در قلمرو تاریخ قرار می‌گیرد، گروهی از روحانیون ـ در کسوت روحانیت - وارد میدان مبارزه سیاسی شدند و بعد از پیروزی انقلاب سال ۵۷ برای بازسازی جامعه بر اساس عقاید دینی خود و هوادارانشان، قدرت سیاسی را قبضه کردند و جهان را در برابر تجربه‌های عجیبی قرار دادند که پیامدهای آن هنوز در راه است و چه بسا «عمامه‌پرانی» طلیعه آن باشد.

آینده اسلام و روحانیت در پی این تجربه‌ی منحصر به فرد قابل پیش‌گویی نیست. با این همه، آن دسته از فعالان اجتماعی که می‌کوشند آینده مطلوب را ـ حتی‌القدور ـ بر اساس تعقل و خردورزی بنا کنند، یکی از معضلات جامعه امروز ایران را سیاسی شدن‌ نهادهایی می‌دانند که باید بدون مداخله دولت سیاسی امور خود را مدیریت کنند. پروفشن‌ها یکی از مهم‌ترین این نهادها هستند. و به همین خاطر طرح ملی «ارتقای پروفشن‌گرایی در شبه‌پروفشن‌های ایرانی»، در آینده به مجمع انجمن اصلی تقدیم خواهد شد تا در صورت تصویب نسبت به فراهم‌سازی زمینه‌های لازم برای استقلال پروفشن‌ها از دولت سیاسی اقدامات لازم صورت بگیرد.

«بازآفرینی روحانیت به مثابه پروفشن» نیز، یکی از طرح‌هایی است که از سال‌ها پیش به جنبه‌های مختلف آن فکر شده است. با این همه، ایجاد هسته اولیه برای تأسیس سازمانی به منظور تحقق این طرح، مستلزم این بود که کسانی که شایستگی لازم را دارند، آستین همت بالا بزنند.

روز جمعه ۳ آذر ۱۴۰۲ نخستین نشست هسته سه‌ نفره‌ای برگزار شد که یکی از اعضای آن آقای احمدرضا احمدپور است که امید می‌رود از ایده «بازآفرینی روحانیت به مثابه پروفشن» حمایت کند.

گزارشی که در ادامه نقل می‌شود، روایت نخستین نشست این هسته سه نفره است که موضوع آن طرح «باز‌افرینی روحانیت به مثابه پروفشن» است. این گزارش بخشی از دفتر بیست و دوم «خاطرات زیرخاکی»، ویژه آذر ماه ۱۴۰۲ است که در پایان آذر ماه منتشر خواهد شد.

علاقمندان به دریافت متن کامل خاطرات زیرخاکی با تلفن‌های ۸۸۹۱۱۰۱۷ و ۰۹۳۵۶۵۲۸۶۱۱ تماس بگیرند.

متنی پی‌دی‌افی خاطرات زیرخاکی، به صورت رایگان یا همت عالی است. در صورت تمایل به دریافت متن کاغذی آن‌ها، هزینه‌های تکثیر و ارسال استعلام و اعلام خواهد شد.

بیست و یکمین دفتر «خاطرات زیرخاکی»، ویژه آبان ماه ۱۴۰۲ در بیش از ۲۰۰ صفحه برای توزیع آماده شد. این خاطرات، تجربه‌های منحصر به فرد ترویج تدریجی و زیرخاکیِ قواعد عادلانه و آگاهانه ساخت جامعه مدرن را در شرایط امروز ایران، روایت می‌کند.

پیشگفتار بیست و یکمین دفتر «خاطرات زیرخاکی»، با عنوان «در تدارک مرحله سوم»، ضمن مرور اجمالی خصوصیات مراحل سه‌گانه «جهش فرهننگی»، به اختصار توضیح می‌دهد که برای تدارک برگزاری مجمع مؤسس انجمن اصلی، به عنوان نخستین انجمن طراز نوین ایرانیان، که قرار است با دعوت از تمام فعالان اجتماعی پروفشنال که از هدف‌ سه‌ وجهی انجمن اصلی حمایت می‌کنند، تأسیس شود، چه اقدامتی در دست انجام است.

متن کامل پیشگفتار بیست و یکمین دفتر خاطرات زیرخاکی، در ادامه تقدیم می‌شود.

برای دریافت بیست و یکمین دفتر «خاطرات زیر‌خاکی» با دفتر کادرها تماس بگیرید.

متن پی‌دی‌افی این کتاب، رایگان یا «همت عالی» است. در صورت تمایل به دریافت متن کاغذی، هزینه تکثیر همراه با هزینه حمل و نقل استعلام و اعلام خواهد شد تا در صورت تمایل واریز شود.

با احترام
دفتر کادرها

۸۸۹۱۱۰۱۷
۰۹۳۵۶۵۲۸۶۱۱

«دموکراسی حقیقی؛ هم استراتژی هم تاکتیک» عنوان پیشگقتار هیجدهمین دفتر «خاطرات زیرخاکی»‌ است که همان ماه (مرداد ۱۴۰۲) برای انتشار آماده بود اما به دلیل تکمیل نشدن همین پیشگفتار، انتشار آن با تأخیر مواجه شد. راویِ «خاطرات زیرخاکی» در خاطره‌‌نگاری روز ۱۰ آبان توضیح داده است نوشتن این پیشگفتار با چه مشکلات نظری‌ای مواجه شده است. به نظر می‌رسد این نوشته نه فقط برای آن گروه از فعالان اجتماعی که سرنوشت «جهش فرهنگی» را دنبال می‌کنند و خودشان را در ساختن این سرنوشت شریک می‌دانند، بلکه برای آن دسته از اهل اندیشه که مایلند با پویایی‌های اندیشه از نقطه نظر ارسطو آشنا شنوند مفید خواهد بود. به همین دلیل،‌ متن کامل خاطره‌ نگاری روز ۱۰ آبان از بیست و یکمین دفتر خاطرات زیرخاکی در ادامه تقدیم علاقمندان می‌شود:

مشاور پارلمانی انجمن «اصلاح ساختاری احزاب سیاسی» (اساس) به مناسبت فرا رسیدن ۲۸ مرداد ۱۴۰۲، طی بیانیه‌ای خطاب به دبیر این انجمن پیشنهاد کرد کمیته‌ای متشکل از ۹ نفر از اعضای این انجمن برای ارایه مشورت و نظارت بر یک کار تحقیقی با عنوان موقت: «۲۸ مرداد: پایان تلخ بازی بدقاعده» تشکیل شود. هدف از انجام این کار تحقیقی به اختصار در این بیانیه تشریح شده است.

متن این بیانیه کوتاه به نقل از رسانه الکترونیکی انجمن اساس در ادامه تقدیم می‌شود:

«انجمن اصلاح ساختاری احزاب سیاسی» (اساس) یک نمونه از انجمن‌هایی است که با مشارکت آن گروه از فعالان اجتماعی علاقمند، که کم و بیش با قانون عام پارلمانی و دستورنامه رابرت آشنا شده‌اند، تأسیس شده اند و هدفش این است که بر اساس تجربه‌هایی که از به کار گیری قانون عام پارلمانی کسب کرده‌ است و در پرتو علم حقوق پارلمانی که تا کنون فرا گرفته‌ است بکوشد تا مشکلات ساختاری احزاب سیاسی را که در فرهنگ جاری در ایران امروز تشکیل شده‌اند و فعالیت کرده‌اند یا می‌کنند، بررسی کند و راهکارها و راه‌حل‌هایی را برای آن دسته از این مشکلاتی که به نظر می‌رسد در پرتو علم حقوق پارلمانی رفع خواهند شد، به فعالان سیاسی/اجتماعی علاقمند تقدیم کند.

«راهنمای تأسیس حوزه‌های حزبی مستقل» یکی از نخستین جزوه‌هایی بود که کمیته‌ای هم برای نوشتن پیش‌نویس آن در انجمن اساس سازمان‌دهی شد و مباحث اولیه این کمیته نیز مکتوب و در سطح محود منتشر شد، اما با سر برآوردن خیزش تاریخی «زن، زندگی، آزادی» ادامه کار موقتاً متوقف شد.

«روزشمار رویدادهای» انجمن اصلاح ساختاری احزاب سیاسی (اساس) عنوان تجلیلی است که به مثابه یکی از مجموعه کتاب‌های «تجربه یک جهش فرهنگی» در دست نگارش است.

«تجربه یک جهش فرهنگی» عنوان کلی یک مجموعه متنوع از نوشته‌های گوناگون است که روند انکشاف تدریجی علم حقوق پارلمانی و گفتمان مبتی بر این علم را در ایران معاصر، تشریح و تبیین می‌کنند.

آن چه در ادامه می‌آید روزشمار روز شنبه ۲ مرداد ۱۴۰۰ «اساس» است که اعضای هسته اولیه گروه حامیان تأسیس انجمن اصلاح ساختاری احزاب سیاسی نخستین نشست خودشان برگزار کردند.

گفتنی است که مطالب این کتاب قرار است در چند بخش تدوین شود: بخش اسناد آن ۱۰۰ صفحه است که به ترتیب تاریخ مدون شده‌اند. بخش روزشمار آن، به همان ترتیبی که در نخستین نمونه آن مشاهده می‌شود، تاریخچه رویدادهای این انجمن را روایت خواهد کرد. تحلیل تحولات درونی افکار و عقاید اعضای انجمن در پرتو درک بهتر از علم حقوق پارلمانی و مشاهده‌ تحربه‌های به دست آمده در جریان تأسیس و اداره و بسط انجمن اساس، به عنوان یک تمرین، بخش‌های دیگر این نوشته را تشکیل خواهند داد. سایر اسناد و جزوات راهنمای «اساس» هم جداگانه در اختیار فعالان سیاسی پروفشنال گذاشته خواهد شد.

علاقمندان برای اطلاعات بیشتر در مورد مجموعه «تجربه یک جهش فرهنگی» و دریافت نسخه‌ی کاغذی یا الکترونی از کتاب‌هایی که تا کنون از این مجموعه منتشر شده است، با شماره ۸۸۹۱۱۰۱۷، دفتر کادرها تماس بگیرند.

و اما نخستین روزشمار رویدادهای انجمن اساس:

متنی که در ادامه تقدیم می‌شود، پیشگفتار سرکار خانم طاهره نقی‌یی دبیرکل محترم سازمان معلمان ایران بر ترجمه ویرایش دهم کتاب دستورنامه رابرت است. قرار است این کتاب با این پیشگفتار به صورت کاغذی یا الکترونیکی به تعداد مورد نیاز تکثیر و به اعضای این سازمان و سایر معلمان عللاقمند در سطح کشور تقدیم شود.

گفتنی است که تا کنون این کتاب با مقدمه‌های آقایان مهندس محمد عطاردیان بنیان‌گذار کانون عالی انجمن‌های صنفی کارفرمایی ایران، دکتر مصطفی معین، بنیان‌گذار و رییس انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری، و دکتر عیسی امینی رییس هیأت مدیرۀ وقت کانون وکلای مرکز، در تیراژ‌های مورد نیاز تکثیر شده و به مسؤلان و اعضای تشکل‌های کارفرمایی، انجمن‌های علمی دانشگاهیان و کانون‌های وکلای سراسر کشور تقدیم شده است.

هر یک از پیشگفتارهای مذکور، با توجه به نیازهای مخاطبان خاص و مورد نظر، اهمیت دستورنامه و روش فراگیری این قواعد را بررسی کرده است. سرکار خانم نقی‌یی نیز، به عنوان یک معلم و دبیرکل سازمان معلمان ایرن، به نقش تاریخی‌ای که اعضای این سازمان می‌توانند در این زمینه ایفا کنند پرداخته است.

خانم نقی‌یی در این مقدمه از جمله تأکید کرده است که معلمان باید بکوشند تا رویکردی را که بر اساس آن «زندگی جنگ است جانا بهر جنگ آماده شو» را تغییر بدهند و به کودکان تفهیم کنند که زندگی می‌تواند به بازی در در چارچوب قواعد عادلانه‌‌ای بدل شود که به آن دموکراسی هم گفته می‌شود و همان قواعد است که با جزئیات کامل و همراه با علم حقوق پارلمانی که این حقوق و قواعد را بر مبنای فلسفی تبیین می‌کند، در این کتاب تشریح شده است.

متن کامل مقدمه خانم دبیرکل:

۱. «گروه حامیان تأسیس انجمن اصلی» که نخستین نشست هم‌اندیشی خود برای بومی‌سازی روش‌های به کارگیری قانون عام پارلمانی در فرهنگ ایرانی را، روز یک‌شنبه ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۱ برگزار کرد و تا کنون در دو دوره به فعالیت‌های خود در همین زمینه ادامه داده است، در چهل و نهمین نشستِ دوره‌ی دوم خود، که روز سه‌شنبه ۲۹ فروردین ۱۴۰۲ برگزار شد، تصویب کرد که نخستین نشست مجمع مؤسس انجمن اصلی، روز سه‌شنبه ۳۰ خرداد ماه ۱۴۰۲ در دفتر کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت (کادرها) دعوت به دستور شود.

به کوشش و همت سرکار خانم مهناز پزشک عضو شورای مرکزی «جامعه زنان انقلاب اسلامی» و مسؤل روابط عمومی و دبیر دفتر سیاسی این حزب، نخستین نشست از سلسله نشست‌های شورای مرکزی جامعه زنان انقلاب اسلامی برای آشنایی با «علم حقوق پارلمانی» - آنطور که در کتاب دستورنامه تشریح شده است، عصر روز چهارشنبه ۲۶ بهمن ۱۴۰۱ در دفتر مرکزی این حزب در تهران برگزار شد و - مهم این که - مورد استقبال اعضای این شورا قرار گرفت. این استقبال نشانه چیست؟

«علم حقوق پارلمانی» شاخه‌ای تخصصی از علم حقوق است که روابط حقوقی اعضای یک مجمع تصمیم‌گیری را تبیین و استدلال می‌کند. و چون، این روابط در دوران مدرن، طی چند صد سال در جریان مذاکرات نمایندگان در «پارلمان» انگلستان ساخته و پرداخته شد، به آن «حقوق پارلمانی» گفته می‌شود؛ اصطلاحی که توماس جفرسون، نخستین رئیس مجلس سنای ایالات متحده آمریکا آن را به کار برد.

هر عضو در هر مجمع تصمیم‌گیری سه حق بنیادین دارد که عبارتند از: حق دادن پیشنهاد، حق شرکت در مذاکرات، و حق دادن رأی. هرچند وزن حقوق اعضای هر مجمع تصمیم‌گیری برابر است، با این همه، و در جریان مذاکرات، گروه‌های اقلیت و اکثریت شکل می‌گیرد، و در نتیجه، تنظیم روابط حقوقی بین اعضای یک مجمع تصمیم‌گیری به نحوی که حقوق فرد، جمع، اقلیت، اکثریت، و غائبان، در طول فرایندهای پیچیده‌ی تصمیم‌گیری گروهی، به شیوه‌ای متوازن تعیین و تعریف شود، امر پیچیده‌ای است که موضوع اصلی شاخه تخصصی علم حقوق پارلمانی است.

تا وقتی تعداد اعضای یک مجمع تصمیم‌گیری از تعداد انگشتان یک دست بیشتر نباشد، و موضوعات مورد مذاکره نیز با ریش‌سفیدی و کداخدمنشی حل و فصل شوند و اعضای مجمع بتوانند با اجماعی عمومی به تصیم مشترک برسند، به قاعده نیاز نخواهد بود. اما اگر یک سازمان، به خصوص یک حزب سیاسی، بخواهد در سطح کشور به میلیون‌ها عضو بالقوه خود سازمان بدهد، بدون قواعدی که در جهان متمدن به عنوان «رویه پارلمانی‌» شناخته می‌شود، قادر به این کار نخواهد بود. بی‌دلیل نیست که - به قول معروف - در ایران معاصر، هرگاه دو نفر می‌‌شویم،‌ حزب درست می‌کنیم، و هرگاه سه نفر بشویم، انشعاب خواهیم کرد!

یکی از مخاطبان اصلی دفتر کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت (کادرها) برای معرفی کتاب دستورنامه، مسؤلان احزاب سیاسی بودند. به گواهی مستنداتی که در «خاطرات زیرخاکی» آمده است، و نیز، به گواهی کسانی که با جدیت و تلاش سعی کردند این قواعد به مسؤلان این احزاب معرفی شوند، می‌توان با اطمینان گفت که هیچ کدام از این تلاش‌ها موفقیت‌آمیز نبودند. چرا؟

با عنایت به همین واقعیت‌هاست که اظهار تمایل اعضای شورای مرکزی حزب «جامعه زنان انقلاب اسلامی» به آشنایی با علم حقوق پارلمانی و قانون عام پارلمانی، می‌تواند نشانه‌ی این باشد که تحولات مثبتی رخ داده است. آنچه که در ادامه می‌آید کوششی است برای تشریح این تحولات احتمالی و توضیح علل آن‌ها:

در حالی که پس از صدور اطلاعیه ۱۵ بهمن آقای میرحسین موسوی و طرح پیشنهاد گذار سه‌مرحله‌ای به سامان سیاسی نوین از سوی وی، مسائل مرتبط با رویه‌ها و قواعد مورد توافق برای تدوین، تصویب و اصلاح قانون اساسی کشور (و قوانین اساسی شهر‌ها و روستا‌ها) در کانون توجه فعالان اجتماعی قرار گرفته است، تعداد هرچه بیشتری از این فعالان به اهمیت کتاب دستورنامه رابرت پی‌می‌برند. این کتاب، که تمام مطالب این وب‌سایت به صورت تخصصی به معرفی آن اختصاص یافته است، قانون عام پارلمان، یا قانون اساسی عام و همگانی را تشریح کرده است که تازه بر اساس آن می‌توان در مورد روند و روش تدوین، تصویب و اصلاح هر قانون اساسی/اساسنامه به توافق رسید.

متآسفانه بیشتر تشکل‌های فعلی هنوز در مرحله الیگارشیک به سرمی‌برند و حول تعداد معدودی از رهبران اولیه خود که آن‌‌ها را تأسیس کرده‌اند می‌چرخند و به دلایل تاریخی و فرهنگی هنوز امکان توسعه فزاینده را ندارند. با این همه، امید می‌رود با تعمیق و بسط مبارزات آزادیخواهانه مردم، تشکل‌های نوین بر اساس قانون عام پارلمانی و خارج از کنترل حقوقی‌ای نظام مستقر تشکیل شوند به نحوی که از همان ابتدا ظرفیت‌های لازم برای توسعه در سطح ملی را داشته باشند. در آن صورت است که می‌توان امیدوار بود شرایط فرهنگی برای تشکیل حکومت‌های محلی در سطح شهر و روستا فراهم شود و از اتحاد نمایندگان آن‌ها کنوانسیون تدوین قانون اساسی کشورشکل بگیرد و قانون اساسی به مثابه یک فرهنگ متبلور شود.

دفتر کارگاه‌های آموزش دستورنامه رابرت که هدف اصلی‌اش آموزش علم حقوق پارلمانی و قانون عام پارلمانی (به روایت مندرج در کتاب دستورنامه رابرت) است، کوشیده‌ است تا حتی‌المقدور به شکل‌گیری انجمن‌ها و تشکل‌هایی بر اساس این قواعد مدد برساند. یکی از آن ‌ها «انجمن‌های قانون اساسی» است که هدفشان ترویج علم حقوق پارلمانی و ارتقای مهارت‌های لازم برای تدوین قانون اساسی در هر شهر و روستاست.

اخبار مربوط به فعالیت‌های این انجمن‌ها اینجا در دسترس علاقمندان قرار گرفته و خواهد گرفت. در ادامه نیز پیش‌نویس بیانیه هدف تأسیس سازمانی برای ترویج این انجمن‌ها که در تاریخ ۲۳ اسفند ۱۴۰۰ تهیه شده است، تقدیم علاقمدان می‌شود. امید می‌رود این انجمن در کنار سایر انجمن‌هایی مثل انجمن‌های شهر و روستا که در دست تأسیس هستند، بتوانند به مردم هر شهر و روستا کمک کنند تا قانون اساسی شهر و روستای خودشان را طبق اراده خودشان اما در چارچوب علم حقوق پارلمانی، تهیه کنند و به تصویب برسانند، علمی که روابط حقوقی اعضای یک مجموعه را بر اساس اصول بدیهی مورد توافق تبیین می‌کند تا مانع از بروز مغایرت‌ها و ناکارکردی‌های ساختاری شود. و اما متن پیش‌نویس بیانیه تأسیس سازمانی برای ترویج انجمن‌‌‌های قانون اساسی: